ब्रह्मराक्षस : पिंपळाच्या झाडावर तो वाट पाहत होता.
पिशाच्च योनीतील एक शक्तिशाली जात म्हणजे ब्रह्मराक्षस.. यांच्या तावडीत न सापडलेलेच बरे.. कारण यांच्याबद्दल असं म्हटलं जातं की जर कुणावर यांची वक्रदृष्टी पडली तर सहजासहजी त्याला सोडत नाहीत. ब्रह्मराक्षसाचं नाव ऐकताच कित्येक मांत्रिक अडलेल्यांचं काम करण्यास नकार देतात.
ब्रह्मराक्षसाचा दराराच तसा असतो. संपूर्ण वेद आणि पुराण यांची माहीती असलेल्या ब्रह्मराक्षसाकडे मांत्रिकांच्या जवळपास सर्वच मंत्रांचा तोड असतो. बुद्धीने अतिशय हुशार असूनसुद्धा आपल्या ज्ञानाचा वापर समाजाच्या हितासाठी न करता जो वाईट कर्म करतो, अश्या ब्राह्मण कुळात जन्मलेला माणूस मेल्यावर ब्रह्मराक्षस बनतो, अशी धारणा आहे. परंतु याचा अर्थ असा होत नाही की ब्रह्मराक्षस संपूर्णतः वाईट असतो. अर्धा ब्रह्म आणि अर्धा राक्षस अशी ही जात एखाद्याचं कधी चांगलं करते तर कधी वाईटदेखील.
ही कथा अश्याच एका ब्रह्मराक्षसाची आहे.. ज्याचं आगमन एका सामान्य कुटुंबात झालं आणि त्या कुटुंबातील इतर सदस्यांची मात्र झोपच उडाली.
विश्वासराव आपली पत्नी काशीबाई आणि दोन मुलींसोबत नवीनच वसलेल्या शहरात राहायला आले होते. गावी राहून उपजीविका करणे कठीण दिसू लागले, त्यामुळेच विश्वासरावांनी हा निर्णय घेतला होता. साधाभोळा आणि सज्जन स्वभाव असल्याने विश्वासरावांचा गावी निभाव लागणे तसे अशक्यच होते. गावाकडच्या वडिलोपार्जित जमिनीवरचा हक्क काका आणि त्यांच्या दोन मुलांनी जराशी दमदाटी करताच विश्वासरावांनी सोडला होता. पुढचं आयुष्य ईश्वराच्या हवाली करून गाठीशी असलेले चार पैसे घेऊन त्यांनी शहरात बस्तान मांडले होते. जवळच एका ठिकाणी विश्वासरावांना नोकरीसुद्धा लागली होती.
काशीबाई स्वभावाने तश्या साध्या परंतु हुशार होत्या. गावी आपली झालेली फसवणूक त्यांच्याही जिव्हारी लागली होती परंतु पतीच्या सज्जनपणामुळे त्या मूग गिळून बसल्या. शहरातल्या भाड्याच्या घरातसुद्धा दोन घास सुखाचे मानून खाण्यात त्यांनी धन्यता मानली. एकूण काहीसं अवघड असलं तरी आयुष्य समाधानाने व्यतीत होत होतं.
पण नियतीला हे देखील मान्य नव्हतं आणि शेवटी अशी वेळ देखील आली की विश्वासराव आणि काशीबाई यांच्या सरळ आयुष्यात खळबळ उडाली.
विश्वासरावांच्या कामाचं स्वरूप काहीसं असं होतं की सायंकाळी त्यांना घरी यायला फार उशीर होई. शहर नुकतंच वसलं असल्याने आसपास वस्ती तशी तुरळकच होती. रात्री घराकडे येताना रस्ता पूर्णपणे निर्मनुष्य असायचा. एका बाजूला डोंगर आणि दुसऱ्या बाजूला घनगर्द जंगल पसरलं होतं. मात्र विश्वासरावांची हयात गावाकडे गेली असल्याने त्या वातावरणाचा त्यांच्यावर काही परिणाम होत नसे. रोज रात्री फक्त आपले काम संपवून घराकडे जाण्याची ओढ त्यांना असायची.
नेहमीप्रमाणे त्या रात्रीदेखील विश्वासराव घरी परतण्यास निघाले. काळोखी रात्र फारच भयाण वातावरणनिर्मिती करत होती. अंधाराने आपलं जाळं विणण्यास सुरुवात केली होती. विश्वासराव घराकडे जाणाऱ्या वाटेवर आले, तेव्हा परिसर काळ्या पांघरूणात गुरफटला होता. आसपास सगळीकडे कशी जीवघेणी शांतता पसरली होती.
रस्त्याच्या ऐन मध्यावर येताच विश्वासरावांना कसलासा आवाज ऐकू आला. आवाज डोंगराच्या बाजूने आला होता वाटतं.. तितक्यात डोंगरावरील झाडांची एक विचित्र सळसळ कानी पडली. विश्वासराव मनात कोणतीही शंका न आणता तिकडे शांतपणे पाहू लागले. त्या गूढ आवाजाचा अंदाज घेऊ लागले. मध्येच त्यांच्या कानावर घुबडाची घूक घूक ऐकू आली. विश्वासराव झटकन पाठीमागे फिरले.. आताची घुकघुक जंगलातून बाहेर येत होती.. विश्वासरावांना नवल वाटले.. त्यांनी आभाळात पाहीले.. चंद्र झाकोळला होता. ही रात्र इतकी विचित्र कशी काय..? विश्वासरावांच्या मनात नकळत तो प्रश्न आलाच.
खरंतर अश्यावेळी कुणीही घाबरलं असतं.. सुसाट घरी पळून गेलं असतं.. पण विश्वासराव..भीतीचा साधा लवलेशही त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसत नव्हता. ते शांतपणे पुढे जाऊ लागले. पण त्यांच्याही नकळत तिथं काहीतरी होतं.. थोडंसं पुढे गेलेल्या विश्वासरावांना रोखण्यासाठी कुणीतरी घात घालून बसलंच होतं.. पण अगोदर त्यांच्या मनात भीती निर्माण करणं आवश्यक होतं.
पिंपळाच्या झाडावर बसलेल्या त्या आकाराने शेवटी युक्ती योजलीच आणि काडकन एक फांदी मोडून बरोबर त्याच्या खाली आलेल्या विश्वासरावांच्या पुढ्यात टाकली. अचानक अंगावर आलेल्या त्या फांदीने विश्वासराव क्षणभरासाठी काहीसे गोंधळले आणि शेवटी त्यांच्या मनात भीतीने प्रवेश केलाच. काहीतरी गडबड नक्कीच आहे इथे.. या रस्त्यावर आल्यापासून जाणवतंय.. असं वाटतंय कुणीतरी नजर ठेऊन आहे माझ्यावर.. कुणीतरी हल्ला करण्याच्या प्रयत्नात आहे..
विश्वासरावांचा चेहरा घामाने डबडबला आणि भयरुपी चिंता त्यावर झळकू लागली. पिंपळावर बसलेल्या त्याला हेच तर हवं होतं. पिंपळाच्या डहाळीवरून त्यानं हवेत झेप घेतली ते थेट विश्वासरावांच्या मानगुटीवरच जाऊन बसला. एवढ्या निडर छातीचे विश्वासराव.. पण शेवटी घात झालाच...
****
साधारण मध्यरात्रीचा सुमार होता. काशीबाईंचे डोळे घराच्या दाराकडेच लागून होते. आज एवढा उशीर कसा झाला असावा..? मनात शंका येऊ लागली होती. मेंदू सकारात्मक कारणे देऊन मन शांत करण्याचा प्रयत्न करत होता. परंतु तरीही विश्वासराव कधी घरी परतणार या विचाराने काशीबाईंचा जीव कासावीस होत होता.
अखेर दारावर थाप पडली आणि त्यांना हायसे वाटले. धावतच जाऊन दार उघडले.. बाहेर विश्वासराव घुटमळत होते. एवढ्या वेळाची प्रतीक्षा आणि बाहेरचा काळोख यांमुळे नकळतच काशीबाईंच्या मुखातून ते उद्गार निघाले..
"का हो.. या की आत लवकर.."
दारातला तो गालाशी हसला आणि सभोवताली नजर फिरवत त्याने घरात प्रवेश केला.
"आवरा पटापट.. मी जेवायला वाढते.." काशीबाई असं म्हणत आत गेल्या.
तो एका शब्दाने काही म्हणाला नाही. त्याची नजर घरभर फिरली. दोन्ही मुली शांत झोपलेल्या दिसल्या. एका बाजूला न्हाणीघर होते, तिकडे जाऊन त्याने हातपाय धुतले आणि बाहेर येताच वाढलेल्या ताटावर जेवायला बसला.
जेवण वाढून झाल्यावर आता कुठे काशीबाईंना काहीशी उसंत मिळाली होती. समोर बसलेल्या नवऱ्याला काय हवे नको ते पाहत त्यांनी गप्पा मारायला सुरुवात केली.
"अहो.. ऐका ना, एखादं दुसरं काम बघा भेटलं तर.. चार पैसे कमी मिळाले तरी चालतील.. हे रोजरोज उशीरा घरी येणं.. जीव नुसता कासावीस होतो.. देवाच्या कृपेने कुठे दुसरीकडे आणखी चांगलं काम मिळेल की.." काशीबाईंनी आपल्या मनातले विचार मांडले.
यावर तो फक्त गालात हसला. ताटातले जेवण फस्त करून त्याने इशाऱ्यानेच आणखी वाढण्याची आज्ञा केली. वाढताना काशीबाई बरंच काही बोलत होत्या परंतु त्याचे सर्व लक्ष जेवणावर होते. बाकी कशाकशाचं भान नव्हतं. तो अधाशासारखा जेवणावर तुटून पडला होता. सर्व जेवण संपले तरी त्याच्या तोंडातून एक ब्र निघाला नाही. यावर काशीबाईंनी पुन्हा आवाज दिला,
"अहो.. ऐकलंत का मी काय म्हटले ते.."
यावर प्रतिक्रिया देणे आवश्यक होते..
"हो.. पण मीच ईश्वर आहे.. आणि मी जे काही करतोय ते बरोबरच आहे.." चेहऱ्यावर गूढ हास्य कायम ठेवत तो उत्तरला.
त्याचे शब्द ऐकून काशीबाईंना नवल वाटले. परंतु उशीर बराच झाला असल्याकारणाने त्यांनी विषय मुद्दामच वाढवला नाही. भांडी आवरून काशीबाई उपाशीपोटीच निजल्या. कसं जेवणार..? जेवण तर संपलेच होते..
पुढचे दोन दिवस काशीबाईंना काही वेगळेच अनुभव येऊ लागले. विश्वासराव अचानक एकाचवेळेला हजरजबाबी आणि मनकवड्याप्रमाणे भासू लागले होते. त्यांची भूक प्रचंड वाढली होती. बोलण्यात एकप्रकारचा ताठरपणा आला होता. त्यांनी कामावर जाणे बंद केले. मी म्हणजेच सर्वकाही ही भावना शब्दाशब्दांतून व्यक्त होत होती. याअगोदर कर्मकांडावर विश्वास न ठेवणारे विश्वासराव आता शास्त्र तोंडपाठ असल्याप्रमाणे त्याचं अनुकरण करत होते.
मग मात्र काशीबाईंच्या मनात शंकेची पाल चुकचूकली. काहीतरी चुकीचं होतं आणि ही गडबड त्याच रात्रीपासून सुरु झाली होती.. काशीबाईंना कळायला वेळ लागला नाही. ही नसती आफत त्यांच्या मागे लागली होती. संकट अचानक घरात घुसलं होतं आणि ते कितपत भयंकर असेल काही कल्पना नव्हती. पण काशीबाई धीराच्या होत्या.. त्यांनी निडरपणे यातून मार्ग काढण्याचा निर्धार केला.
त्या दुपारी जेव्हा ते दोघेच घरी होते, तेव्हा बोलताबोलता काशीबाईंनी अचानक आपल्या मनातील संताप व्यक्त केला..
"माझे साधेसरळ पतीच भेटले का..? जन्मात कधी कुणाचं वाकडं केलं नाही.. कुणाला लुबाडलं नाही.. तंटा नको म्हणुन गावची जमीन सोडून इथं आलो.. गरिबीत कसंबसं चार घास सुखाने खातोय तर तु त्रास द्यायला आलायस व्हयं.."
हे ऐकून समोरचा तो चक्रावला, परंतु त्याच्या चेहऱ्यावरचं हसू काही ओसरलं नाही. आपल्या चेहऱ्यावर अधिकचा गुढपणा आणत तो बोलू लागला..
"शेवटी तु ओळखलस वाटतं.. चांगलंच झालं.. मलापण असं लपून राहायचा कंटाळा आला होता.. एक ना एक दिवस हे होणारच होतं.. पण ऐक, मी मुद्दाम काही इथवर आलो नाही. तुमच्या परिवारानेच माझा घात केला आणि त्याचाच सूड उगवायला मी आलो आहे..."
यावर काशीबाई काहीश्या चिंताग्रस्त होत म्हणाल्या,
"शक्यच नाही.. विश्वासरावांसारखा सज्जन माणूस कुठेही शोधून सापडणार नाही..."
"हा... म्हणुन तर मी त्यालाच पकडलं आहे..." काशीबाईंच वाक्य पूर्ण होण्याआधीच त्याने तोंड उघडलं.
"म्हणजे.." काशीबाईंनी प्रश्न केला.
"विश्वासच्या काका आणि मुलांनी शेतात रात्रीचं एकटं गाठून मला संपवलं.. माझं शरीर माझ्याच शेतात पुरून त्यांनी ती जमीन बळकावली. माझ्या कुटुंबाला वाऱ्यावर टाकले. मी मेल्यानंतर काही धोका नको म्हणुन त्यांनी आपल्यासोबत सुरक्षाकवच बाळगलं आहे. त्यांना मदत करणाऱ्या मांत्रिकाला तर मी धडा शिकवला आहे. परंतु आता त्यांच्यापर्येंत पोहोचण्यासाठी मला विश्वासची गरज आहे. विश्वास त्याच घरातला आहे, त्यामुळे तिथे जाण्यात त्याला काहीच अडचण होणार नाही आणि त्याच्यासारख्या सज्जन माणसाच्या हातून ते सुरक्षाकवच निघाले तरच माझे काम होईल.." काशीबाईंना त्याने सविस्तरपणे आपली हकीकत सांगितली.
ते सर्व ऐकून सुरुवातीला तर काशीबाई काहीश्या अस्वस्थ झाल्या. परंतु लागलीच स्वतःला सावरत त्यांनी या प्रसंगाला धीराने तोंड देण्याचे ठरवले. खरं सांगायचं तर त्या नराधमांबद्दल मनात प्रचंड चीड होती. परंतु तरीही त्यांचं काही वाईट व्हावं असं काशीबाईंना मुळीच वाटत नव्हतं. त्यांच्या डोक्यात विचारचक्र सुरूच होतं.
"तूला मध्ये पडण्याची आवश्यकता नाही.. जे काय करायचं ते मी करीन.. मला विश्वासचं शरीर हवंय.. आणि फक्त एक चांगुलपणा म्हणुन मी तूला हे सर्व सांगून करत आहे.. नाहीतर विश्वासला गावाकडे असंच घेऊन जाणं माझ्यासाठी अवघड नाही.." तो तुटक आवाजात म्हणाला. बहुधा काशीबाईंच्या मनातलं त्यानं हेरलं असावं.
"ठीकाय.. जे करायचं ते करा.. पण उद्या माझ्या नवऱ्यावर काही संकट यायला नको.. माझा नवरा माघारी परतल तेव्हा तो सुखरूप असायला हवाय.." काशीबाईंनी हतबल होऊन कबुली दिली. दुसरा पर्याय तरी कुठे होता..?
*****
रात्री दहा वाजण्याच्या सुमारास अंगणात विश्वासरावांना पाहून त्या तिघांच्याही मनात संतापाची लाट उसळली होती. परंतु विश्वासरावांनी प्रसंग सांभाळून नेत आपण फक्त एक रात्र राहण्यास आल्याचे सांगितले. विश्वासरावांच्या मनात इस्टेटीसंबंधी काहीच नसल्याचे जाणताच त्या तिघांचा सूर काहीसा मवाळ झाला. विश्वासरावांसाठी आतल्या एका खोलीचा बंदोबस्त करण्यात आला.
मध्यरात्र जवळ आली तेव्हा त्या खोलीत मिट्ट काळोख पसरला होता. कितीतरी वेळ एक आकृती इकडून तिकडे येरझाऱ्या घालत होती. बाहेर रातकीड्यांची किर्रर्र किर्रर्र वातावरणात गुढता निर्माण करत होती. घरातील इतर सर्व बाहेरच्या खोल्यांमध्ये शांततेच्या गर्तेखाली निजले होते. कुठेही कसलीच चाहूल दिसत नव्हती.
त्याने परिस्थितीचा आढावा घेतला आणि एक एक करून प्रत्येकाच्या खोलीत गेला. विश्वासरावांच्या मदतीने संरक्षक कवच काढण्यास फारसे प्रयास लागले नाहीत आणि आपल्या शक्तीच्या जोरावर पुढच्या काही घटकांतच त्याने काका आणि दोन्ही मुलांना घेऊन ते शेत गाठले, जिथे त्याचा घात करण्यात आला होता. आता त्याच्यावर कसलेच बंधन नव्हते. तिघांचा मृत्यू अटळ होता..
दुसऱ्या दिवशी विश्वासराव पुन्हा शहरात परतले ते काशीबाई आणि आपल्या दोन्ही मुलींना परत घेऊन जाण्यासाठीच. वारसदार म्हणुन आता तेच तर जिवंत होते. पोलिसांच्या पंचनाम्यानुसार रात्री शेतावर गेलेल्या काका आणि मुलांवर रानटी जनावराने हल्ला केला असावा. विश्वासरावांनी आपले इमान राखले आणि ब्राह्मण परिवाराला त्यांची जमीन परत केली.
पुन्हा एकदा शहरात जाऊन विश्वासरावांनी त्या पिंपळाच्या झाडाखाली गीतेचे काही अध्याय वाचले. ब्रह्मराक्षसाच्या मुक्तीसाठी हे करणे आवश्यक होते. गावाकडे परतल्यावर शेतात ब्रह्मराक्षसाचा मृतदेह शोधून त्यावर योग्यप्रकारे अंतिमसंस्कार केले.
आता गावी विश्वासराव, काशीबाई आणि त्यांच्या दोन मुली गुण्यागोविंदाने राहू लागली. ब्रह्मराक्षसाचा हेतू आपल्याला धोका पोहचवण्याचा नव्हता, हे त्या कुटुंबाला कळून चुकले होते.
समाप्त
निलेश देसाई
पोस्ट्स
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत: