नेत्रा काणेकर भाग पाच : सुदर्शन कथा
आतापर्येंत आपण ऐकलेत, की नेत्राचा पाठलाग करत सुदर्शन आणि मास्तरांनी त्या अनोळखी इसमाला गाठले. तिथल्या शाब्दिक बाचाबाचीनंतर नेत्रावर काळी जादू घडवून आणल्याचे त्या इसमाने मान्य केले. सुदर्शनने त्याला कठोर शब्दांत फटकारले आणि संभ्रम निर्माण करून आपला डाव टाकला. आपल्याकडील घातक शाईने लिहिलेला पत्ता सुदर्शनने त्या इसमाला जवळ ठेवण्यास भाग पाडले.
आता पुढे..
ती मध्यरात्रीची वेळ होती. काळोखासोबतच संपूर्ण परिसर शांततेच्या प्रभावाखाली निपचित पहूडला होता. रातकिड्यांचा किर्र आवाज तेवढा वातावरणात गुंजत कानापर्यंत पोहचत होता. बाहेरच्या खोलीतला मंद प्रकाश देणारा दिवा तेवत ठेऊन मी आणि सुदर्शन चहाचा घोट घेत होतो. आमच्या अंदाजानुसार ती वेळ जवळ येऊन ठेपली होती.
अपेक्षेप्रमाणे काही मिनिटातच दारावर एक थाप पडली आणि क्षणाचाही अवधी न देता एकामागोमाग एक असे दार वाजू लागले. बाहेरच्या माणूस कितपत घाबरला असावा, याची कल्पना करता येत होती. मी चटकन उठून दार उघडले आणि त्याला आत घेतले.
मनावर प्रचंड दडपण, चेहऱ्यावर भयाचं सावट आणि डोळ्यांत दहशत घेऊन त्याने घरात प्रवेश केला. मी काही बोलणार इतक्यात तो थंडपणे समोर बसलेल्या सुदर्शनच्या जवळ जात अंग टाकून बसला. मी अचंबित होऊन फक्त पाहत राहिलो. हा तोच इसम आहे का ज्याने मला धमकावले होते.. त्याच्या आवाजातला तो ताठरपणा, ती मग्रूरता किती लवकर नाहीशी झाली..
सुदर्शनने त्याला खडसावत केलेल्या कृत्याचा जाब विचारला. यानंतर भीतीच्या दहशतीखाली त्या इसमाने सर्व काही सांगायला सुरुवात केली.
आनंद नाव होत त्याचं. असाच भरटकलेला जीव. कधी कशी त्याची नेत्रावर नजर पडली आणि तिला आपलंसं करण्याचं भूत त्याच्या डोक्यात शिरलं. उनाडक्या करत हिंडताना योगायोगाने त्याला स्मशानाजवळची ती झोपडी दिसली आणि तिथल्या अघोरीच्या संपर्कात आला. मार्तंड अघोरी राक्षसी दैवतांचा उपासक होता. त्याला कित्येक सिध्दी प्राप्त झाल्या होत्या. छोटेमोठे चमत्कार तर तो लीलया करून दाखवायचा.
मार्तंडकडे असलेल्या विद्येचा वापर करून नेत्राला आपल्या जाळ्यात ओढण्याचा डाव आनंदने आखला. त्यासाठी त्याने मार्तंडची मर्जी सांभाळण्यास सुरुवात केली. मार्तंडला तपश्चर्या करण्यासाठी जे काही साहित्य लागायचं ते आनंद त्याला आणून द्यायचा. कधी एखाद्या कामासाठी बाहेर जावे लागले तर तिथेही आनंद मार्तंडसोबत असायचा.
मागच्या महिन्यात बाजूच्याच गावातून एक निरोप आला. कुठल्या एका बाईने गावातल्या लहान मुलांवर करणी केल्याचा संशय होता आणि तेच निस्तरण्यासाठी मार्तंडसारख्या जाणकार माणसाला बोलावणे धाडले होते. खरंतर अघोरी असले प्रस्ताव कधीही स्वीकारत नाहीत. परंतु मार्तंड पक्का भोगी मनाचा होता. काम झाल्यावर उच्च प्रतीचे मद्य आणि शिजवलेले मांस रुपी मोबदला मिळतो, हे त्याला माहीत होते. म्हणूनच तो बोलावणे येईल तिकडे तत्परतेने जायचा.
त्या गावात गेल्यानंतर त्यांना कळाले की गावातल्या काही चिडलेल्या माणसांनी संबंधित बाईला जीव जाईपर्यंत मारले. मार्तंड आणि आनंद पोहोचले तेव्हा त्या बाईचा मृतदेह तिच्याच घरात त्यांची वाट पाहत होता. आता त्यात करण्यासारखे काहीच नव्हते, परंतु आल्यासारखे काहीतरी हाती लागावे या उद्देशाने मार्तंडने सर्वांना घराबाहेर काढत सुमारे तासभर कसलासा विधी संपन्न केला होता. त्याबाबत त्याने आनंदलासुद्धा काहीच थांगपत्ता लागून दिला नाही. शेवटी ते घर पवित्र केल्याचे काहीतरी कारण सांगून त्याने गावकऱ्यांकडून आपला भोग आणि त्या बाईचा मृतदेह घेऊन परतला. बाईच्या अंतिम क्रियेची पिडा टळली या उद्देशाने गावकरी काहीच म्हणाले नव्हते.
इतक्या काळात आनंदने मार्तंडला पुरेसे ओळखले होते. त्यामुळे त्या बाईच्या घरात जाऊन त्याने काय केले, हे आनंदने विचारले नाही. उगाच मार्तंड चिडेल असे काही त्याला करायचे नव्हते. तब्बल दोन महिने मार्तंडची सेवा केल्यानंतर आनंदवर खुश होत मार्तंडने त्याच्या कामाची विचारणा केली.
यावर आनंदने त्याला नेत्राबद्दल सांगितले आणि तिला कसंही करून आपली बनवण्याची विनवणी केली..
बोलता बोलता आनंद थांबला आणि शब्दांची जुळवाजुळव करू लागला.
"ह्म.. बोल आनंद काय म्हणाला त्यावर मार्तंड.." सुदर्शनने विचारले.
"आनंद.. तुला माहित आहे.. मला केलेल्या कामाचा मोबदला लागतो.. तुझ्या मनात काय असेल याची कल्पना मला पहिल्या दिवशीच आली होती.. पण माझा मोबदला देण्याइतपत तू तयार नव्हतास.. कदाचित माझ्यासोबत राहून आता तुझं मन घट्ट झाले असावे.. मग ऐक.. जी गोष्ट तुला हवीय तिचा उपभोग प्रथम मी घेईन.. नंतर मात्र ती तुझीच होईल.. कायमची.." आनंदच्या कानात मार्तंडचे ते शब्द पडले असावेत. कारण सांगताना तो काहीसा घुटमळला परंतु सुदर्शनने जोर देताच त्याने मार्तंडचे शब्द जसेच्या तसे ऐकवले.
"आणि तू त्याला होकार दिलास.." सुदर्शन रागात म्हणाला.
"मी आंधळा झालो होतो.. काहीच सुचत नव्हते.. मार्तंडला मी चांगलाच ओळखतो.. नेत्राला स्वतःसाठी प्राप्त करून घ्यायचे त्याने ठरवले तर तो ते कसेही करू शकतो.. त्याला नकार देऊन भलता शाप मी अंगावर घेऊ शकत नव्हतो म्हणूनच होकार देण्याशिवाय माझ्याकडे पर्यायच नव्हता..." आनंद खंत व्यक्त म्हणाला.
"एखाद्या निष्पाप जीवाशी असं खेळणं.. खूप चुकीचं वागलास तू.. तुझ्यापेक्षा जास्त चुकीचा आहे तो मार्तंड.. आपल्या शक्तीचा दुरुपयोग केल्याचं फळ त्याला अवश्य मिळेल. इतकं सोपं नसत कधी एखाद्याच्या आयुष्याची वाताहत करणं.. आणि आता तर मार्तंडच्या वाटेत मी उभा असेन.. नेत्राला वाचवण्यासाठी ईश्वर नक्कीच मला सहाय्य करील..." सुदर्शनच्या शब्दांत ठाम विश्वास होता.
"पण तुझा तो मार्तंड इतका शक्तिशाली आहे तर आता तू जीव वाचवायला त्याच्याकडे का नाही गेलास..?" आनंदकडे पाहत मी रागाने विचारले.
"नाही जाऊ शकत.. एकतर नेत्राची कामगिरी हाती घेतल्यापासून त्याने मला झोपडीत येण्यास मनाई केली आहे. दुसरे म्हणजे तो आता यावेळी तिथे उपस्थित नसेल आणि तिसरे म्हणजे तुम्ही जो काही खेळ माझ्यासोबत खेळलात.. अहो.. कानठीळ्या बसविणारे आवाज ऐकून माझी झोपच उडाली. मला टोचण्यासाठी कितीतरी घुबडं माझ्याभोवती जमली होती. घाबरून मी पळायला सुरुवात केली. जवळपास पन्नाससाठ घुबडं जोरजोराने ओरडत माझ्यामागे लागली होती. माझी पावलं पहिले तर नदीच्या वाटेलाच लागली होती.. पण त्या पिसाळलेल्या घुबडांनी माझ्यावर हल्ला करण्यास सुरुवात केली होती. मला खात्री आहे, की मी पुढे गेलो असतो तर तिथे पोहोचण्याच्या अगोदरच माझा खेळ संपला असता.. काय होतं ते नेमकं.. कसली माया.. मी मार्तंडसोबत राहूनसुध्दा असलं काही पाहिलं नाही..." आनंदच्या चेहऱ्यावरचा घाम त्याच्या मनातली भीती सांगत होता.
"ते जाऊ दे.. तू जर झोपडीत जाऊ शकत नाहीस.. तर मग मार्तंड तुला कुठे आणि कसा भेटतो..?" सुदर्शनने गंभीरपणे विचारले.
"पहाटेच्या पहिल्या प्रहराला तो मला नदीजवळ भेटतो आणि पुढे काय करायचे याची सूचना देतो. नेत्राशी रोज कसे वागायचे.. तिच्याशी काय बोलायचे.. हे सगळे तो सांगील त्याचप्रमाणे करावे लागते.. एकदा त्याने नेत्रा वापरत असलेली कोणतीही एक गोष्ट आणण्यास सांगितले.. मी तिच्या घराबाहेर सुकत असलेले तिचे कपडे चोरले आणि त्याला देऊन आलो.. त्याचे त्याने काय केले कुणास ठाऊक..? परंतु त्याच्या दुसऱ्या दिवसापासून नेत्रामध्ये कसलेतरी बदल झाले आहेत.. ते का आणि कसे झाले, ते मात्र मला माहित नाही.." आनंद भडाभडा सारं काही बोलून मोकळा झाला.
आम्हाला आवश्यक ती सर्व माहिती मिळाली असावी, कारण सुदर्शनने आनंदला ताबडतोब निघण्याचा आदेश दिला.
काही न बोलता आनंद खाली मान घालून निघून गेला. दार बंद करताना आनंदच्या पाठमोऱ्या शरीराकडे पाहताना माझ्या मनात मात्र एक प्रश्न उद्भवलाच.
"सुदर्शन.. आनंद हे सगळं मार्तंडला जाऊन सांगणार नाही कशावरून..?" मी मागे वळून विचारले.
यावर सुदर्शन हसला..
"ह्म.. मास्तर.. तुला काय वाटतं.. आनंद सुधारला..?"
माझ्या कपाळावर चिंतेची बारीकशी रेषा उमटली.
"मग..?" मी निर्बुद्धपणे विचारले.
"मास्तर.. हा आपल्याला धमकवणारा आनंद नव्हताच मुळी.." मान हलवित सुदर्शन उद्गारला.
"काय..?" माझा प्रश्न अर्धवटच राहिला आणि सुदर्शनने खुलासा केला..
"आता जो आला होता तो पूर्णपणे संमोहनाखाली असलेला आनंद होता. अरे, हा फक्त आपल्याला माहिती देण्याकरता आला होता. सकाळी उठल्याबरोबर आताचा प्रसंग विसरूनसुध्दा जाईल तो.. मी अगोदर सांगितल्याप्रमाणे हे प्रकरण फार कठीण जाणार आहे आपल्याला.. त्यामुळे हलकीशी चुकदेखील करून चालणार नाही.. खबरदारी म्हणून त्याला इथे आणताना मी सर्व तजवीज करून ठेवली होती.."
सुदर्शनचे ते शब्द ऐकून मी शांतपणे दिवा मालवला आणि मनातल्या प्रश्नांकडे साफ दुर्लक्ष करत झोपी जाण्याचा प्रयत्न करू लागलो. सुदर्शनची बुध्दी आणि शक्ती यांचा अंदाज लावणे, माझ्या आवाक्यात नव्हते. जागरणामुळे माझे शरीर आणि मेंदू पुरता थकला होता.
अंधारात मी सुदर्शनच्या आकृतीकडे पाहिले. तो अजूनही तिथेच बसला होता. नक्कीच त्याच्या डोक्यात काहीतरी शिजत असावं. त्याच्यातली ऊर्जा संपताना मी कधी पाहिले नव्हते. जणू तो स्वतः एखाद्या अनामिक ऊर्जेचा स्रोत असावा.. एक नक्की की सुदर्शन सामान्य असामी नाही.. परंतु मी आहे.. माझ्यातली ऊर्जा आजपुरती संपली होती.. डोळ्यांसमोर लाल बत्ती उघडझाप करू लागली.. हुश्श.. तत्काळ झोप हवी.. आता पुढची योजना उद्या सकाळी जाग आल्यानंतरच..
क्रमशः
निलेश देसाई
पोस्ट्स
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत: