विहिरीतली नंदा : गावाकडची भयकथा
मला माहीत होते, नाईलाज नसता तर आम्ही त्या घरात कधीच राहीलो नसतो. काकांसारखेच आम्हीही सहपरिवार शहरात राहायला गेलो असतो. परंतु माझ्या वडिलांचे सर्वकाही शेतीवर अवलंबून होते. महिन्याला ठराविक रक्कम येत नव्हती, वर्षाला जे काही धान्य पिकेल त्यातच कसंबसं आमचं घर चालायचं.
आमच्या घराच्या मागच्या अंगणातच ती विहीर होती. आत डोकावून पाहावं तर दिवसाउजेडीही तळ दिसणार नाही, इतकी खोल. मोठमोठ्या काळ्या दगडांनी घेरलेली.. विहिरीची निगा न राखताआल्यामुळे तिची अवस्था फारच वाईट होती. काळ्याकुट्ट झालेल्या पाण्यावर तेलकट तवंगं पसरलेली दिसायची. खालच्या भागातल्या दगडांवर हिरव्या शेवाळाचा राप बसलेला होता. झाडाची पाने, काटक्या, कागद, इतक्या वर्षांत पाण्यावर साचून साचून अक्षरशः कुजले होते..
सुरुवातीला तर ती विहीर आमच्या वापरातली होती. परंतु एका रात्री कसं, काय माहीत.. एकापाठोपाठ एक अश्या त्या दोन घटना घडल्या आणि आम्हां सर्वांसाठी ती विहीर शापीत बनली. जरी पहीली घटना अपघाताने घडली असे मानले तरी त्यापाठोपाठ लगेच दुसऱ्या रात्री अजयचा मृतदेह विहिरीत सापडणे काहीसे विचित्रच होते. गावकऱ्यांच्या मताप्रमाणे विहिरीत कुणा असूरी शक्तीने प्रवेश केला होता. माझ्या वडिलांना तर ते घर सोडण्याविषयीदेखील सांगण्यात आले. परंतु घर सोडले तर जाणार कुठे..? हा प्रश्न आमच्यासमोर होताच.
तेव्हा मी लहान असलो तरी जाणता होतो. वडिलांनी मला आणि आईला सर्व परिस्थिती समजावून सांगितली आणि कोणत्याही कारणासाठी रात्रीचे विहिरीजवळ न जाण्यासंबंधी बजावले. तिथे राहण्यात धोका तर होता, परंतु आपण कुणाचे वाईट केले नाही तर आपलेही वाईट होणार नाही.. या मताचे माझे वडील होते.
मला आठवते, अजयच्या अगोदर नंदा विहिरीत पडली ती रात्र अमावस्येची होती. नंदा माझ्याहून बरीच मोठी होती, म्हणजे त्यावेळी लग्नाच्या वयाची असावी. कधी कधी मस्करीत म्हणायची मला, "बबन्या तू लौकर मोठा हो.. लग्न तर मी तुझ्याशीच करणार.. " मी खूप चिडायचो त्यावर. तिची थट्टा मला बिलकुल आवडायची नाही.
नंदा.. गोड स्वभावाची, सालस आणि मनमिळावू. आठवडी बाजारातून मला कित्येकदा खाऊ घेऊन यायची. तिची सोबत मलादेखील खूप आवडायची. सुरुवातीला तिच्या लग्नाच्या मस्करीवर चिडणारा मी नंतर नंतर मात्र शांत राहू लागलो. लहान असलो तरी गोष्टी हळूहळू कळत जाऊ लागल्या होत्या. नंदा थट्टा करायची, आमचं लग्न कधीच शक्य नव्हतं.. पण ती थट्टादेखील मला आवडू लागली होती.
अशी ही नंदा, अचानक मला सोडून गेली. त्या रात्री काय झालं.. कुणालाच माहीत नाही. मागच्या अंगणात रात्रीची भांडी घासायला जाणाऱ्या माझ्या आईच्या कानी नंदाची किंकाळी ऐकू आली. आई धावतच मागच्या अंगणाकडे गेली. मी देखील जेवण अर्धवट सोडून तिकडे पळालो परंतु आईने मागचे दार उघडण्याआधीच विहिरीतल्या पाण्यात काहीतरी पडल्याचा आवाज आला.
आम्ही बाहेर आलो, परंतु तिथे मिट्ट अंधार आमची वाट पाहत होता. घाबरलेली माझी आई नंदाला पुकारू लागली. मी देखील कावराबावरा होऊन आईचा हात पकडून उभा होतो.
"बबन.. बाळा बॅटरी घिऊन यं.." आईने मला आत पिटाळले.
मी धावत पुन्हा घरात जाऊन टॉर्च आणला. तोपर्येंत आईने ओरडून नंदाच्या घरी आणि इतर शेजार्यांना हाका मारल्या होत्या. टॉर्चच्या प्रकाशात आई लगबगीने विहिरीजवळ गेली आणि तिने विहिरीत पाहीले. एव्हाना मागून काही शेजारीदेखील टॉर्च घेऊन आले होते. मी पुढे सरसावलोच होतो की आईने मला मागेच थांबण्यास सांगितले.
"काय झालं वं.." एका शेजाऱ्याने आईकडे प्रकाश टाकत विचारले. आईचा चेहरा घामेजलेला दिसला. माझ्या मनात धाकधूक वाढली होती. मी मागे मागे सरकत गेलो. का जाणो, तिथं थांबणं माझ्या जीवावर आलं होतं. नंदाच्या वडिलांनी विहिरीत डोकावून जोरजोरात ओरडायला सुरुवात केली. त्याआधीच आईच्या डोळ्यांतली आसवं सारं काही सांगून गेली होती. नंदा आम्हाला सोडून गेली होती.. त्या खोल विहिरीतल्या अंधारात हरवून गेली होती. दुसऱ्या रात्री अजयचीही तिच गत झाली आणि विहीर शापीत झाल्याचे गावकऱ्यांनी घोषित केले.
पर्याय नसल्याने माझ्या वडिलांनी तिथेच राहण्याचे ठरवले. माझ्या काकांनी मात्र जेव्हा ती घटना घडली आणि त्यांचा मोठा मुलगा म्हणजे माझा मोठा चुलत भाऊ अजय त्या विहिरीत पडून वारला त्यावेळी तडकाफडकी गाव सोडण्याचा निर्णय घेतला. त्यांना काळजी होती ती मागे राहिलेल्या त्यांच्या लहान मुलाची विजयची. काका, काकू, विजय आणि माझे आईवडिल, मी असं आमचं एकत्र कुटुंब त्याच घटनेनंतर विभागलं गेलं. त्यानंतर काका पुन्हा कधी गावी आले नाहीत.
मी मोठा होत गेलो, तरीही नंदाची आठवण माझ्या मनातून कधीही पुसली गेली नाही. परंतु त्यामागे एक कारण होते. विहिरीभोवती जमिनीपासून वर साधारण दोन फुटाचा दगडी कट्टा होता. त्याच कट्ट्यावर रात्रीची कधी कधी नंदा बसलेली दिसायची. इतक्या वर्षांत कुणीही रात्रीचं विहिरीजवळ फिरकलं नव्हतं, परंतु माझ्या घरासमोरच असल्याने चुकून कधी मागच्या अंगणात नजर जायची तेव्हा तेव्हा मी दुरूनच तिला पाहीलं होतं. जवळ जाण्याची हिंमत झाली नाही.
कारण मी जाणून होतो, ती नंदासारखीच भासत असली तरी ती पूर्वीची नंदा नव्हती. आता दुरूनच तिचा अवतार भयानक वाटायचा. रुक्ष, मोकळे सोडलेले केस त्या चेहऱ्यावर आणखी विद्रूपता आणायचे. ती एकटक आमच्या अंगणातल्या दाराकडे पाहत राहायची. त्या नजरेतली दाहकता मला जाणवायची.
माझ्या मनात तिच्याबद्दल काहीतरी होतं, जे अपूरं राहिलं होतं.. त्याला प्रेम म्हणता येणार नाही.. पण त्या नात्याला काही नावही नव्हतं. वडिलांनी दिलेल्या ताकीदीमूळे कित्येक वर्षें मी रात्रीचं विहिरीजवळ जाण्याचं टाळलं होतं. पण इतक्या वर्षांनी अनावधानाने का होईना ती रात्र आलीच..
त्या रात्री आभाळात ढग दाटून आले होते. विजांचा कडकडाट मनात धडकी भरवत होता. जोरदार पावसाची शक्यता निर्माण झाली होती. मागच्या अंगणातल्या गुरांचं छप्पर उघडं होतं. गुरांचा विचार मनात आला आणि माझी पावलं आपसूकच तिकडे वळली. पावसात गुरं भिजली असती म्हणून त्यांना घरात घेऊन येणं आवश्यक होतं. परंतु ते फक्त एक निमित्त होतं..
काही लक्षात येण्यापूर्वीच मी मागचं अंगण ओलांडून विहिरीजवळ पोहचलो होतो. आजपर्येंत तिथं फक्त दिवसाउजेडीच आलो होतो. विहिरीला वेढा मारून मी गोठ्यात शिरलो आणि दावणीला बांधलेली गुरं सोडली. एव्हाना पावसाची चिरचीर सुरु झाली होती. दावं सुटताच गुरं घाईतंच घराकडे निघू लागली. पावसात असंच होतं, हे त्यांनाही ठाऊक होतं.
गुरांच्या मागोमाग मी आपल्याच धुंदीत घराकडे धावलो आणि विहिरीजवळ येताच माझ्या मनात तो विचार आला. आज इतक्या रात्री आपण इथे असे काय आलो..? माझं मलाच आश्चर्य वाटलं. आजतगायत हा पायंडा मी कधी चुकू दिला नव्हता. मग आजच का..? मनात सूक्ष्म भीतीने जन्म घेतला आणि माझ्या अंगावर शहारा आला. मी पुढे जाण्यासाठी पाऊल उचललेच होते..
"शुक्क.. शूशूक्क्...."
मागून तो आवाज आला आणि माझं काळीज धडधडू लागलं. हृदयाची कंपने अचानकपणे वाढू लागली. पुन्हा तोच आवाज कानी पडला.
"शुक्क.. शूशूक्क्.... शूक.. शूक.. शूक.."
यावेळी मी मागे पाहीलं. विहिरीच्या कट्ट्यावर तिच बसली होती. डोळे माझ्यावरच खिळले होते.. ओठांवर स्मितहास्य होतं.. इतक्या जवळून मी तिला प्रथमच पाहत होतो. तिचा चेहरा सुकलेल्या मृतदेहासारखा पांढरा पडला होता. डोळ्यांखाली काळसर वर्तुळे उमटली होती. शरीरात पाणी जाऊन ते फुगल्यासारखं वाटत होतं. तिला पाहताच मला आसपासच्या अंधाराची आणि माझ्या एकटेपणाची जाणीव झाली. भीतीची तीव्र लाट माझ्या शरीरभर पसरत गेली आणि एकाएकी मी बेशुद्ध होत खाली कोसळलो.
डोळे उघडले तेव्हा समजले की मला तालुक्याच्या हॉस्पिटलमध्ये भरती करण्यात आले होते. वडिलांना मी मागच्या अंगणात बेशुद्ध अवस्थेत सापडलो होतो. शुद्ध हरपून चोवीस तास उलटून गेले होते.
"नशीब बाळा.. तू विहिरीजवळ गेला न्हायस.. नायतर काय झालं असतं कुणास ठाव.." माझ्याकडे पाहत वडील म्हणाले. पण मी तर विहिरीजवळच होतो, माझ्या मनात विचार आला. परंतु मी तो कुणासमोरही उलगडला नाही.
तिसऱ्या सायंकाळी मला सोडण्यात आले. मी वडिलांसोबत घरी आलो तोच समोर सहपरिवार आलेले काका दिसले.
"बबन ठीक आहेस ना पोरा आता.. परवाच येणार होतो आम्ही पण जरा अडकलेली कामं आवरावी लागली.." काकांनी विचारपूस करत म्हटले.
मी हसून होकारार्थी मान हलवली. मग माझे वडील आणि काका यांच्यात गप्पा सुरु झाल्या. आई आणि काकू दोघी स्वयंपाकाला लागल्या. मलाही थोडं मोकळं वाटू लागलं होतं.
"आजची रात्र थांबून आम्ही सकाळीच निघू बघ.."
काकांचे पुसटसे शब्द कानी पडले. मी आपल्या खोलीत जाऊन शांतपणे आराम करत बसलो. त्या रात्री नंदानेच काहीतरी केलं असल्याचं मला राहून राहून वाटत होतं. तितक्यात माझ्या खोलीत विजयने प्रवेश केला.
विजयला मी इतक्या वेळात विसरलोच होतो. इतक्या वर्षांनी त्याला पाहून मला आनंद झाला. तो आता माझ्याहून उंच दिसत होता. मी सावरून बसलो आणि त्याची खुशाली विचारू लागलो.
"काय मं विजयराव.. बरेच मोठं झाला की तुम्ही..?"
तो हसला आणि उत्तरला..
"हहा.. दाद्या.. उंची वाढली तुझ्यापेक्षा.."
विजय मला शहरातल्या गंमतीजमती सांगू लागला आणि माझाही तेवढाच विरंगुळा होऊ लागला. नंदाच्या बाबतीत मी साफ विसरून गेलो. खोलीतल्या आमच्या गप्पा रंगात आल्या होत्या. मध्येच विजय उठला आणि आपले प्रवासातले कपडे बदलू लागला. त्याने आपल्या पॅन्टच्या खिश्यातून सिगारेटचे पाकीट हळूच काढलेले मी पाहीले. अगदी हातचलाखी दाखवत त्याने माझ्याकडे न पाहता ते दुसऱ्या पॅन्टच्या खिश्यात घातले. मग मात्र त्याची नजर पुन्हा माझ्याकडे आली.
मी नजरेनेच त्याला विचारले. तो खांदे उडवत माझ्याजवळ आला आणि बोलू लागला.
"अरे शहरात सगळं चालतं रे.."
"सिगारेट चालते..? ते ही तुझ्या वयाच्या मुलांना..?" मी तुटकपणे विचारले.
"दाद्या यार आपण भाऊ असलो तरी वयात जास्त अंतर नाही आपल्यात.. आणि आता तू नाव काढलेच आहेस तर आपल्याला गेलंच पाहीजे सिगारेट मारायला.. तू पण ओढून बघ.. कसं भारी वाटते ते.." विजय बिनधास्तपणे म्हणाला.
"नाही बाबा.. मला नको.. पण काय रे विजय.. काकांना माहीत आहे हे..?" मी शांतपणे विचारले.
"नाही रे.. आणि तू पण सांगू नकोस.. बरं तू फक्त सोबत चल आणि मला एखादी चांगली जागा दाखव.. जिथं या वेळेला कुणी येणार नाही किंवा सिगारेट ओढताना पाहणार नाही.." विजय उत्साहात म्हणाला.
मी विचारात पडलो.
"विजय, खोलीत वास येईल आणि घरभर पसरेल. आई आणि काकू घरातच आहेत. शिवाय पुढच्या दाराला काका आणि बाबा. मग राहतंय ते मागचं अंगण फक्त.. तिकडे या वेळेला कुणीही फिरकत नाही.." मी चिंताग्रस्त होत म्हणालो.
"येस.. कम ऑन.. चल लगेच जाऊ तिकडे.. आपल्याला अशीच जागा हवीय जिथे कुणी डिस्टर्ब करणार नाही.." विजयने सिगारेटचे पाकीट आणि लाईटर घेतले.
त्याचा उत्साह बघून मी नाईलाजाने उठलो आणि कुणाच्याही दिसण्यात न येताआम्ही मागच्या अंगणात आलो. रात्रीचे नऊ वाजायला आले होते. काळोखात तिथला सारा परिसर झाकोळला होता. किटकांची गुणगुण त्या वातावरणात गुढपणा वाढवत होती. समोरच्या अंधारात फक्त काळ्या आकृत्या दिसत होत्या झाडांची, गोठ्याची, विहिरीची..
विहिरीचा विषय डोक्यात येताच माझी पावलं थबकली. मनात असंख्य वादळं उठू लागली होती. कसल्याश्या द्विधा मनस्थितीत होतो मी.. काय करावं.. काय नाही.. काहीच सुचत नव्हतं.. विजयला थांबवावं का.. पण तो तर पुढेच निघाला आहे..
"विजय.. विजय थांब.." मी मनातच का पुटपुटतोय..
एकाएकी डोळ्यांसमोर मला ते सर्वकाही दिसू लागलंय.. विजय विहिरीजवळ गेलाय.. त्या विहिरीच्या कट्ट्यावर नंदा बसलीय.. नंदा.. तिच्या चेहऱ्यावर भेसूर हास्य मला या भयाण अंधारातही स्पष्ट दिसतंय.. माझा श्वास भरून आलायं.. इथं एकक्षण देखील थांबणं मला शक्य नाही..
माझ्या डोक्यात विचारांची ती वावटळ इतक्या प्रचंड वेगाने शिरली की मी धावत सुटलो.. घराभोवतालच्या रस्त्याला वेढा घालून मी पुढच्या दारापाशी आलो. सुदैवाने काका आणि वडील आत गेले होते. मी नाजूक हालचाली करत गपचूप आपल्या खोलीत येऊन बसलो. तितक्यात दारावर कुणाचीतरी चाहूल लागली..
'हा विजय असावा का..? घाबरून त्याला तिथं एकटच सोडून आल्याबद्दल मला काय म्हणेल तो..?' मनावर चिंतेचं ओझं घेऊन मी खोलीच्या दाराकडे पाहीले.
"अरे बबन.. इथे बसलायस काय..जेवणाआधी औषध घ्यायचे आहे ना तूला.." बाबा आणि त्यांच्यापाठोपाठ काकासुद्धा आले.
"विजय नाही आला का इथे.." काकांनी काळजीयुक्त स्वरांत विचारले.
अलगदपणे माझी मान नकारार्थी वळली.
तेवढ्यात मागच्या अंगणातून विजयची किंकाळी आमच्या कानी पडली आणि विहिरीत काहीतरी पडल्याचा आवाज आला. माझे वडील धावतच तिकडे गेले आणि दारात स्तब्ध उभ्या राहिलेल्या काकांना मी पाहीले. त्यांच्या चेहऱ्यावर भय दाटून आलं होतं. मी पुढे होत त्यांना भानावर आणलं.
मागच्या अंगणात आम्ही टॉर्च घेऊन जाईपर्येंत माझ्या वडिलांच्या हालचाली मंदावल्या होत्या. विजय गेल्याचे समजताच काका हमसून हमसून रडू लागले.
"मला इकडे यायचंच नव्हतं.. ती नंदा माझ्या मुलाला सोडणार नाही, मला माहीत होतं.. लहानपणीच्या भांडणात तिला अजय आणि विजयनेच विहिरीत ढकललं होतं.. मुलं अडचणीत येतील म्हणून मी कुणाला काही बोललो नाही.. पण ती नंदा टपूनच बसली होती.. माझ्या दोन्ही मुलांना घेऊन गेली ती.." काका आक्रोश करत होते आणि तो खुलासा ऐकून जमलेली सर्व मंडळी आश्चर्य व्यक्त करत होती. नंदाच्या आईवडिलांच्या चेहऱ्यावर राग स्पष्ट दिसत होता. माझे आईवडिलदेखील अवाक होऊन ते सर्व ऐकत होते.
पण तो खुलासा ऐकून मला अजिबात नवल वाटले नव्हते. त्या रात्री जेव्हा मी बेशुद्ध पडलो होतो, नंदाने मला सर्वकाही सांगितले होते. बिचारी.. माझा लाड करायची.. फक्त एवढ्या कारणासाठी अजय आणि विजयने तिचा जीव घेतला होता..
कुठेतरी तिच्या अडकलेल्या आत्म्याशी माझाही संबंध होता. तिला न्याय मिळावा इतकंच मला अपेक्षित होतं आणि मी फक्त तशी एक संधी निर्माण केली.
पुन्हा कधीही रात्रीअपरात्री विहिरीजवळ नंदा दिसली नाही..
पण ती सदैव राहील..
माझ्या मनात..
समाप्त
निलेश देसाई
पोस्ट्स
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत: