झपाटलेली शाळा

  "हे तुलाही माहीत आहे आणि मलाही..  की तिथे आत्ता जाण्यात धोका आहे.. खूप मोठा धोका... रात्रीच्या वेळी शाळेच्या जवळून जाताना काही आवाज ऐकायला मिळतात.. लोक म्हणतात त्यांचं नाव घेऊन कुणीतरी तिकडे बोलावत असतं.." शरद आवाजात शक्य तितका संयम ठेवत म्हणाला.

 "हो.. कदाचित असुही शकतो.. शंभर टक्के सांगता येत नाही. पण जर का आत्ता आपण तिथे नाही गेलो तर मात्र घरी शंभर टक्के धोका आहे.." रघुने गंभीर होत म्हटले.

  समोरच शाळेचं प्रवेशद्वार होतं. त्याच्यावर चढून शाळेत प्रवेश करणं तितकंस अवघड नव्हतं. याअगोदरही कित्येकदा त्या दोघांनी हा कारनामा केला होता. लोखंडी प्रवेशद्वारावरून पलीकडे उडी मारण्याचा.. पण दिवसा.. रात्रीच्या वेळी शाळेच्या आसपास फिरकण्याची हिम्मत त्या दोघांमध्ये नव्हतीच.

 परंतु आता ते दिव्य पार करणं निकराचं झालं होतं. 

शरद आणि रघु दोघे जुळे भाऊ. आज रघुच्या बोटातली सोन्याची अंगठी हरवली होती. सायंकाळी शाळेच्या आवारात खेळताना ती तिथेच पडली असण्याची दाट शक्यता होती. दोघेही शाळा घराजवळच असल्याने आणि त्यात सध्या सुट्टी सुरु असल्याने तिथल्या पटांगणात दिवसभर खेळायचे. बाकी सगळ्या जागा शोधून झाल्या होत्या आणि सुरुवातीपासून टाळलेली ही एकच जागा आता शिल्लक होती. वडील घरी येण्याअगोदर जर अंगठी नाही सापडली, तर काही खरे नव्हते.

 "उद्यापासून शाळा सुरु होत आहे.. आत्ता अंगठी नाही शोधली तर ती कुणाला सापडेल सांगता येत नाही.." शरद चिंता व्यक्त करत म्हणाला.

 "हो ना.. आणि सापडली तरी कुणी आपल्याला आणून देणार नाही.." रघुने पुढची शक्यता व्यक्त केली.

 दोघांची नजर समोर खिळली होती. उन्हाळी सुट्टी असल्याने आतले दिवे बंद होते. शाळेच्या आवारात पसरलेला अंधार जणू त्यांना गिळण्यासाठी आपला जबडा पसारून वाट पाहत होता. दिवसा आपण जिथे मनसोक्त खेळतो, तो परिसर रात्रीच्या वेळी इतका भयाण का वाटावा..? लोकं म्हणतात ते खरं असेल का..? खरंच आत कुठली अतृप्त आत्मा असावी का..?

 शरद आणि रघु कितीतरी वेळ बाहेरच उभे राहीले. त्यांची भीतीयुक्त नजर प्रवेशद्वाराच्या आतील भागावर खिळली होती. लोकं म्हणतात.. पण आजपर्येंत तरी तसा काही अनुभव नाही आला.. कुणावर हल्ला झाल्याचे कानी पडले नव्हते.. मग ती गोष्ट कितपत खरी असेल.. की उगाच मुलांनी तिकडे जाऊन काही नासधूस करू नये, म्हणून ही अफवा पसरवली असावी..?

 बाहेर उभे राहून बराच विचार केल्यावर शेवटी दोघांनी आत जाण्याचे ठरवले.

  शरदनेच पुढाकार घेतला आणि लोखंडी प्रवेशद्वारावर चढून त्याने पलीकडच्या बाजूस उडी मारली. पाठोपाठ रघुच्याही पावलांचा आवाज त्याला ऐकू आला. शाळेच्या पटांगणात दोघांनीही पाऊल टाकलं होते.

 अंधारात शाळा किती भयाण दिसत होती. जणू एखादा जुना पडका वाडा.. त्यात दोन महिन्यात देखभाल न केल्यामुळे शाळेभोवती उगवलेले गवत, झुडपं.. रात्रीचं इथं काय काय फिरत असावं.. वाकलेली झाडं माना हलवून जवळ येण्यास खुणावत असल्यासारखी..  आणि काळोखात संपूर्णपणे बुडालेलं पटांगण.. कुठे कुठे अंगठी शोधणार..?

  "रघु, पटापट.. जिथे जिथे गेला होतास तिथे शोधायला सुरवात करू.. आणि दोघांनी सोबतच राहायचे.." शरदने टॉर्च सुरु करत सूचना केल्या आणि दोघेही सुरुवातीला फारसे आत न जाता तिथल्या तिथेच अंगठी शोधू लागले.

 टॉर्चच्या तुटपुंज्या प्रकाशात दोघे बारीक नजरेने तिथल्या परिसरात अंगठी शोधत होते. एक एक करत पाऊल पुढे टाकत होते. पटांगणातल्या मातीत अंगठी खाली रुतून बसली असल्यास कशी बरे सापडणार..? ती शक्यता रघुच्या मनात येताच त्याने जवळ पडलेल्या सुकलेल्या डहाळीचा काठीसारखा उपयोग करत जमिनीवरची माती सावकाश वरखाली करण्याचा प्रयत्न सुरु केला.

 शरद आवश्यक्तेनुसार टॉर्चचा प्रकाश मागेपुढे करत सभोवतालच्या गोष्टींवरसुद्धा नजर ठेवून होता. त्या जागेसंबंधी मनात भीती होतीच, त्यामुळे एखादा धोका जवळ येताना दिसण्यापूर्वीच सावध राहण्याची खबरदारी तो घेत होता.

 जवळपास एक तास गेला परंतु अंगठी काही सापडली नाही. शोधत शोधत रघु आणि शरद शाळेला वेढा घालून मागच्या बाजूला आले होते. आपल्या शोधापायी हळूहळू पुढे सरकत असलेल्या त्या दोघांना आपण कुठे आलो आहोत याचे जराही भान राहीले नव्हते. इतकावेळ चौकस असलेल्या शरदच्याही ते लक्षात आले नव्हते.

पण अचानक ती गोष्ट घडली आणि आपल्या कार्यात मग्न असलेल्या रघु आणि शरदचे लक्ष तिकडे वेधले गेले. शाळेच्या मागच्या भागात झाडे दाटीवाटीने उभी होती. पायाखालची झुडपेही तिथं जास्तच होती. रघु आणि शरदने या भागात पाय ठेवल्यापासून जाणवत असलेली स्मशानशांतता आता भंग पावली होती. कोपऱ्यातल्या झाडीत काहीतरी हालचाल झाली होती. सुकलेल्या काटक्या काडकन मोडल्याचा आवाज आला होता.

 शरदची नजर तिकडे पाहण्यासाठी वर होताच त्याच्या अंगात भीतीची थंड लहर सळसळत गेली. सभोवताली सर्ववार नजर फिरवताना त्याच्या मनाला भीतीने घेरलं होतं. आसपास संपूर्ण दाट काळोख आणि त्यात तो खसपटण्याचा आवाज मनात धडकी भरवत होते. आपण बऱ्याच आतमध्ये आल्याची जाणीव होताच शरद सपशेल घाबरला होता. रघुला माघारी फिरण्यासाठी सांगायला जावं तर तेवढ्यात रघु बोलू लागला.

  "आठवलं.. खेळताना बॉल इथेच आला होता.. आणि तो घ्यायला मी इकडे आलो होतो.." रघु बोलता बोलता खाली जमिनीकडे पाहत पुढे जाऊ लागला.. "

 "रघु.. थांब.. थांब.." शरद बोलपर्येंत रघु त्या झाडीत शिरलासुद्धा आणि पाठोपाठ 'धाप्प' असं काहीतरी पडल्यासारखा आणि पाणी वर उसळल्यासारखा आवाज कानापर्यंत येऊन पोहचला. त्या प्रकाराने शरदच्या अंगावर शहारा आला.

 "रघु..." शरद ओरडला.

  झाडी इतकी दाट होती की टॉर्चच्या प्रकाशातसुद्धा नीटसे दिसत नव्हते. जवळ जाण्याशिवाय पर्यायच नव्हता. शरद शक्य तितक्या वेगाने पुढे गेला आणि झाडीत शिरला.

 "रघु.. रघु..." शरदच्या आवाजात कंप होता. ती रघुसाठीची काळजी होती.

 "शरद.." रघुचा अस्पष्ट आवाज आला.

 शरदने टॉर्चचा प्रकाश तिकडे टाकला आणि अक्षरशः तो दचकलाच.

 शाळेच्या मागे इतके मोठे गटार त्याने पहिल्यांदाच पाहीले होते. ते ही घाणीच्या पाण्याने भरलेले.. रघु त्यातच पडला होता आणि मदतीसाठी शरदला पुकारत होता. शरद त्याच्या दिशेने धावला आणि पुढे सरसावत त्याने रघुला हात दिला.

 "जवळ ये.. प्रयत्न कर.. हात घट्ट पकड.." शरद रघुला बाहेर काढण्याचा पुरेपूर प्रयत्न करू लागला. एव्हाना गटांगळ्या खात असलेल्या रघुचा हात शरदच्या हातात होता.

 "सोडू नको.. मला बाहेर काढ.. मदत कर.." रघुच्या तोंडातून तो विचित्र आवाज ऐकून शरदच्या अंगावर काटा आला. भीतीमुळे एकक्षण तर रघुचा पकडलेला हात सुटणारच होता, परंतु तरीही आपल्या भावाला वाचवण्यासाठी शरदने शर्थीचे प्रयत्न केले.

 कसाबसा रघुला बाहेर ओढत त्याने झाडीजवळ आणला. रघु पूर्णपणे गटाराच्या पाण्यात भिजून ओलाचिंब झाला होता. त्याच्या कपड्यांनाही घाण वास येत होता.

 "तु ठीक आहेस ना.." शरदने धापा टाकत विचारले.

 "हो.. तु वाचवलेस मला.." रघुचा बदललेला आवाज पुन्हा शरदला भीती घालू लागला. इथे आता एकक्षणही थांबणे शरदला धोक्याचे वाटू लागले होते.

 "चल.. घरी चल लौकर.." शरदने रघुचा हात पकडला आणि त्याने वेगाने घराकडची वाट धरली. रघु एखाद्या बुजगावण्यासारखा शरद ओढेल तसा त्याच्यामागे जात होता.

 शरदचा चालण्याचा वेग जास्त असला तरी त्याचा मेंदू मात्र त्याहीपेक्षा जास्त वेगाने पळत होता. शाळेच्या मागच्या भागापासून ते मुख्य प्रवेशद्वारापर्येंत पोहचताना तो काय अनुभवत होता.. हे त्याचं त्यालाच ठाऊक होतं.

 जसंजसं लोखंडी प्रवेशद्वार जवळ येऊ लागलं तसतसे रघुच्या ओलसर हातावरचं पाणी अचानक बाष्परूप घेऊन हवेत विरून जात होतं.. टॉर्चच्या प्रकाशात शरदला ते साफ दिसलं होतं. शिवाय रघुचे भिजलेले कपडे शाळेच्या आवारातून बाहेर पडेपर्येंत पूर्णपणे सुकले होते. एवढंच काय त्याचा आवाजदेखील आता पूर्वीसारखा व्यवस्थित झाला होता. ते कसं झालं..? हे शरदला माहीत नव्हतं.. परंतु यामागे कसलीतरी भुताटकी असण्याची शंका त्याच्या मनात आली होती.

  घरी पोहोचताच शरदने आईवडिलांना सर्व प्रकार सांगितला. हो हो म्हणता म्हणता आसपासच्या वस्तीत बातमी पसरली. लागलीच कुणीतरी ओळखीच्या जाणकार बाबांना बोलावून आणले.  रघु मरता मरता वाचला होता आणि इतर कुणावर तसला प्रसंग ओढवू नये म्हणून काहीतरी उपाययोजना करणे आवश्यक होते.

 शरद आणि रघुला सोबत घेऊन त्यांचे वडील, जाणकार बाबा आणि वस्तीतले आणखी पाच-सहा  जण पुन्हा शाळेच्या दिशेने निघाले. काही वेळातच ते सर्वजण शाळेच्या मागच्या बाजूला असलेल्या झाडीत शिरले. शरदने ती जागा दाखवताना आश्चर्याने रघुकडे पाहीले. पाठीमागच्या गटारात पाण्याचा एक थेंबही नव्हता.

 शरदने अडखळतच त्या जाणकार बाबांना सगळा प्रकार सांगितला. गटारापासून काही अंतर ठेवून बाबा तिथेच ध्यानाला बसले. जवळपास अर्ध्या तासानंतर ध्यानातून बाहेर आलेल्या बाबांनी जी हकीकत सांगितली ती ऐकून उपस्थित सगळेच चकित झाले.

  काही वर्षांपूर्वी एका लहान मुलाचा खेळता खेळता या गटारात पडून मृत्यू झाला होता. तो एकटाच असल्याने त्याला कुणी वाचवायला येऊ शकलं नव्हतं. गटाराजवळ असलेला आत्मा त्याच मुलाचा होता. अकस्मात आलेल्या मृत्यूचा इतका जबरदस्त प्रभाव त्याच्या बालमनावर कोरला गेला की त्याचा आत्मा अजूनही त्या प्रसंगातून बाहेर येऊ शकला नव्हता. आता गटार फक्त नावाला उरले आहे. परंतु अजूनही तो आत्मा गटारात बुडत असतो आणि येणाऱ्या जाणाऱ्या कुणाची चाहूल लागली की त्यांच्या नावाने पुकारत असतो. त्याला अजूनही वाटते की तो बुडत आहे आणि कुणीतरी येऊन त्याला वाचवावे..

 रघु सोबत तोच प्रकार घडला. रघुच्या रूपात तो बुडत होता परंतु शरदने त्याला वाचविले. असे करून शरदने एकप्रकारे त्या मुलाला मदतच केली.

 पुढे बाबांनी त्या अभागी आत्म्याच्या सुटकेसाठी काहीकाळ साधना केली आणि उपस्थित जमावाला ते गटार कायमस्वरूपी बंद करण्यास सांगितले.

 शरदने गटाराच्या दिशेने जात वाकून पाहीले. रघुही त्याच्या बाजूला येऊन उभा राहीला. शरदच्या ते लक्षात आले की जरी आता गटारात पाण्याचा एक थेंबही नव्हता वा रघुचे कपडे सुकलेले असले तरीही रघुच्या कपड्यांना मघाचा घाण वास येतच होता.

 वडिलांसोबत माघारी परतताना शरद आपल्याच विचारांत हरवला होता. बाहेर येताना काही अंतरावरच जमिनीवर पडलेल्या एका चमकणाऱ्या वस्तूवर रघुचे लक्ष गेले. धावत जाऊन त्याने खाली पडलेली ती वस्तू उचचली आणि शरदला दाखवली.

 दोघांच्याही चेहऱ्यावर हसू उमटले. 

 कदाचित त्यांनी केलेल्या मदतीच्या बदल्यातच ती अंगठी परत मिळाली होती.

"समाप्त"

निलेश देसाई

ऐका : झपाटलेली शाळा