जत्रा : एका भयानक सुडाची गोष्ट भाग तीन

 ते एप्रिल महिन्यातले दिवस होते. उन्हाळ्यात सुट्टी असल्याने आनंदा गावाला आला होता. त्या काळात गावाकडं येण्याची मजाच काही निराळी होती. दिवसभर सगळ्या मुलांचा नुसता धुडगूस असायचा. गावचं आणखी एक खास आकर्षण म्हणजे जत्रा.. जत्रेच्या पहील्या दिवशी सजवलेल्या पालख्यांची वाजतगाजत मिरवणूक निघायची आणि दुसरा दिवस खेळण्यांची दुकाने, कुस्त्यांचे खेळ, वगनाट्य, तमाशा, आकाशपाळणा या ठिकाणांचा दिवसभर गुळ-कुरमुरे चघळत आस्वाद घ्यायचा. फिरताफिरता रस्त्यात दिसणाऱ्या मुलींवर उगाच छाप पाडायची संधी आनंदा आणि मित्रपरिवार नेहमीच शोधत असत. दिवसभर उनाडक्या करून हिंडल्यावर रात्री घरी रसरशीत मटणाच्या जेवणावर ताव मारायचा.

 गावच्या जत्रेचं असं काहीसं एकंदर स्वरूप होतं. म्हणूनच परगावात शिक्षणाला असूनही, आजतागायत आनंदाने कधीच गावची जत्रा चुकवली नव्हती. त्यात शिक्षण संपल्यावर आता ही शेवटची मनसोक्त सुट्टी अनुभवायला मिळणार होती. यानंतर एकदा कामाधंद्याला लागल्यावर कुठे एवढी मोठी सुट्टी मिळणार..? म्हणूनच आनंदा गावी मिळणारा प्रत्येक क्षण मौजमस्ती करत घालवत होता.

 तो जत्रेचा पहिला दिवस होता. आपापल्या पालख्या नाचवत गावातली जवळपास सगळीच मंडळी मंदिराजवळ एकत्र आली होती. ढोल ताश्यांनी वातावरण दणाणून उठलं होतं. जिकडे तिकडे गुलाल खोबरं उडवत चांगभलंचा जयघोष सुरु होता. तरुण-म्हातारी सगळीचं तुफान जल्लोषात नाचत होती. थोड्या अंतरावरून मुली बायकासुद्धा जत्रेचा आनंद घेत जमल्या होत्या.

 एका बाजूला आपल्या मित्रमंडळींसोबत नाचणाऱ्या आनंदाची नजर जवळ उभ्या असलेल्या सुरेखावर पडली आणि भान हरपून तो तिच्याकडे पाहतच राहीला. कोवळ्या तारुण्याच्या मंदाग्नित तापलेल्या त्याच्या अंगावर जणू एखादं मोरपीस फिरवल्यासारखा शहारा आला. आनंदाच्या गालावर आपसूकच खळी पडली. साफ मंत्रमुग्ध होऊन तो सुरेखाकडे पाहतच राहीला.

 अचानक नाचता नाचता थांबलेला तो मुलगा आपल्यालाच न्याहाळतोय, हे पाहून सुरेखा बावरून गेली. खरेतर मघापासून ती देखील त्यालाच पाहत होती. कदाचित तिच्याही मनात तारुण्याची उफाळी उसळून येत असावी. आनंदा आणि सुरेखाची नजरानजर झाली आणि मग सूत जुळून यायला फारसा वेळ लागला नाही.

 शिक्षण संपल्यावर साधारण वर्षभर आनंदा मुंबईला कामाला लागला. महिन्यातून एकदा तो गावाकडे यायचा परंतु निमित्त फक्त आईवडीलांची भेट एवढंच नसायचं. आता सुरेखाबद्दलची ओढही वाढली होती. ती देखील त्याच्या आठवणीत झुरत राहायची. प्रेमातला विरह निरनिराळ्या कल्पनांना जन्म द्यायचा आणि त्यातच मग एक दिवस तो अनर्थ घडलाच..

 आनंदा सुरेखाची गाठ पडून वर्षही ओलांडलं नव्हतं की सुरेखा पेचात सापडली होती. डॉक्टरांनी ती गरोदर असल्याचं निदान केलं आणि सुरेखाचा बाप डोळ्यांसमोर अंधार पाहू लागला. बापाने जाब विचारला आणि सुरेखा उत्तरासाठी जुळवाजुळाव करू लागली. नेमका आनंदा त्यावेळी मुंबईला होता. बाप जेव्हा चवताळून अंगावर धावून आला तेव्हा मात्र सुरेखाने सगळं काही खरं खरं सांगितलं.

 सुरेखाच्या बापापुढे पर्याय नव्हता. खाली मान घालून तो आनंदाच्या बापाकडे गेला आणि आपल्या पोरीला पदरात घेण्याची विनंती करू लागला. आनंदाच्या बापाने त्याला शांत करत आनंदाला बोलावण्याचे नक्की केले.

  "हे बघ शांताराम, तू सांगितलंस ते मी खोटं पाडत न्हाय.. पण पोराला एकदा विचारावं लागलं.. खरंखोट नीट बघावं लागलं.. खरं असलं आणि दोघं बी राजी असतील तर यंदा जत्रंला आनंदा यील तवा करून टाकू लग्न.. काय म्हणतोस.." आनंदाच्या बापानं सुरेखाच्या बापाला विश्वासात घेत म्हटलं.

 सुरेखाचा बाप खुश होऊन निघून गेला. अब्रूवर आलेलं संकट टळणार असं दिसताच त्याच्या जीवात जीव आला होता. सुरेखाला ते कळताच तिचा जीव देखील भांड्यात पडला. नकळत त्या रात्रीपासून तिला लग्नाची स्वप्ने पडू लागली होती.

जत्रा जवळ आली होती.. आनंदाच्या गावी येण्याची वेळ आली होती.. आजन्म सोबत राहण्याचे वचन घेण्यासाठी सुरेखा आपल्या प्रियकराची आतुरतेने वाट पाहत होती. सुरेखापेक्षा तिचा बाप जास्त उतावीळ होता.. तो आपल्या जागी योग्यच होता..

 पण जत्रेचा दिवस उद्यावर येऊन ठेपला आणि सोबत सुरेखाच्या घरावर दुःखाचा डोंगर कोसळला. आनंदा परस्पर दुबईला निघून गेल्याची बातमी ऐकताच सुरेखाच्या पायाखालची जमीनच सरकली. तिच्या बापाच्या पुढ्यात तर डोंगराएवढं संकट उभं ठाकलं होतं. नाही म्हणायला सुरेखाच्या पोटात आता तीन-चार महिन्यांचा जीव होता. त्याही परिस्थितीत सुरेखाचा बाप आनंदाच्या बापाकडे हात पसरायला गेला, पण आनंदाच्या बापाने आपली हतबलता स्पष्ट केली.

 "पोरगं न्हाय म्हटलं हो.. दुबईचं काम आलंय म्हणुन तिकडे निघून गेलं... काय करावं आता..?" आनंदाचा बाप पडलेल्या चेहऱ्याने म्हणाला.

 "आबा.. बस करा आता हे गुळमाट बोलणं... माझी पोरगी नाशीवताना काय वाटलं न्हाय व्हयं त्या हरामखोराला..." सुरेखाच्या बापाचा आवाज चढला होता.

 "शांताराम.. आरं मला दुःख हाय त्याचं.. पण काय करतूस आता.. आणि गलती तूझ्या पोरीची पण हाय की..." आनंदाच्या बापाने करड्या स्वरात म्हटले.

 "बास.. आबा.. बास... तुझं फुकटच ग्यान नगं वाटूस.. पडती बाजू म्हणुन मी लय हातापाया पडलो.. पण तुझ्या पोरानं कायच शिल्लक ठेवलं न्हाय.. लक्षात ठेव ह्याचा बदला घेतल्याबिगर मी सोडणार न्हाय.." सुरेखाचा बाप तळतळाट करत तिथून निघून गेला. तो आघात सहन न होऊन सुरेखाचे मानसिक संतुलन ढासळले.

 जत्रेचा दिवस उजाडला. गावातल्या प्रत्येक घरात जत्रेचा उत्साह होता परंतु सुरेखाच्या घरावर काळोखी पसरली होती. थरथरत्या हातांनी शांतारामने सुरेखाचा गळा आवळून तिला मारले आणि स्वतः फास घेऊन आपली जीवनयात्रा संपवली. सामान्य माणूस पैश्याविना क्वचितच मरेल पण जिथे अब्रू आड येते तिथे तो नमतोच. उद्या गावकऱ्यांना काय उत्तर द्यायचे, या विवंचनेत सुरेखाच्या बापाने तोच सोपा वाटणारा शेवटचा मार्ग निवडला. जत्रेच्या दिवशीच त्यांच्या स्वप्नांचा चुराडा झाला होता. म्हणुन जाताना त्याने आपल्या रक्ताने घरातल्या समोरील भिंतीवर लिहून ठेवले होते..

 'जत्रेतला भोग...'

 सुरेखाच्या घरी आलेल्या प्रत्येक गावकऱ्याच्या मनात त्या शब्दांनी दहशत घालायचे काम केले. साहजिकच मरणापश्चान्तसुद्धा शांताराम आपल्या मुलीची बदनाम होऊ देऊ शकत नव्हता. त्यामुळेच त्याने फक्त इशारा दिला होता. वाचणाऱ्या प्रत्येकाने त्या शब्दांचा आपापल्या परीने अर्थ लावला. त्यामुळेच बहुधा जत्रेच्या पहिल्या रात्री बोकडाचे मुंडके भोग म्हणुन चढवण्यास सुरुवात झाली असावी.

 आपल्या भावी आयुष्याची स्वप्ने रंगावणारी सुरेखा काळाच्या पडदयाआड गेली. तिचा गळा दाबताना बापाला कित्येक वेदना झाल्या असतील. शांतारामनेही टाहो फोडत आणि आनंदाला शिव्याशाप देत मरण कवटाळले. गावात दोघांचेही कुणी नातेवाईक नव्हते. त्यामुळे पुन्हा कधीच त्यांचा विषय निघाला नाही. जत्रेचा भोग दिल्यावर त्या रात्री दोघेही येतात अशी अंधुक समज गावकऱ्यांमध्ये होती. खात्री कुणालाच नव्हती पण ही बाब शंभर टक्के खरी होती.

 नाग्या भगत समोर उभ्या असलेल्या सुनंदा आणि गण्या यांच्यात शिरलेल्या त्या पाशवी शक्तीवर मात करण्यासाठी युक्ती शोधत होता. परंतु त्यासाठी नेमका त्यांचा इथे येण्याचा उद्देश काय हे जाणणे आवश्यक होते. एक गोष्ट तर निश्चित होती की सुनंदा आणि तिच्या पाठोपाठ तिचा मुलगा गणेश या दोघांनाही झपाटणे म्हणजे हे जे काही सुरु होते त्याचा आनंदाच्या परिवाराशी संबंध होता. नाग्या भगताने हे ओळखले म्हणुन त्याने त्या अनुषंगाने हे प्रकरण हाताळण्याचे ठरवले.

 "कोण आहात तुम्ही..? आणि का या परिवाराच्या मागं लागलाय..?" नाग्या भगताने कडक आवाजात विचारले.

  यावर गण्याचा चेहरा कठोर झाला.. त्याच्या चेहऱ्यावर उग्र भाव दाटून आले होते. त्यानें आपली भेदक नजर आनंदावर टाकली.

 "जत्रेतला भोग..." आपल्या भसारड्या आवाजात गण्याच्या आतील ती शक्ती म्हणाली. 

 त्याचे शब्द ऐकताच जमलेल्या सगळ्या गावकऱ्यांच्या शरीरातून वीज दौडत गेली. प्रत्येकाच्या डोक्यात शांताराम आणि सुरेखाचा विषय आला, परंतु मनावर भीतीचा आवेग इतका प्रचंड होता की त्या विषयावर साधी कुजबुजदेखील कुणी करू शकले नाही. काही वर्षांपूर्वी गावातले बापलेक आत्महत्या करतात काय आणि इतक्या वर्षांनी पुन्हा अश्या रूपात समोर येऊन भोगाची मागणी करतात काय..? कुणाला काहीच कळत नव्हते. परंतु एक बाब स्पष्ट होती की शांताराम आणि सुरेखाच्या आत्महत्येमागे काहीतरी रहस्य जरूर होते.

 "तुझा भोग तूला दरवर्षी मिळत गेलाय.. आता उगाच या परिवाराला त्रास देऊ नकोस..." असं म्हणत पुढे येणाऱ्या नाग्या भगताने आपल्या गळ्यातली रुद्राक्ष माळ काढून गण्याच्या गळ्यात घालण्याचा प्रयत्न केला परंतु गण्याच्या अंगातल्या शक्तीवर मात्र तिचा काहीच परिणाम झाला नाही. उलट ती माळ पकडत नाग्या भगताला एकाच थापडीत बाजूला उडवले.

 "नाग्या.. त्रास तर मला तू देतोयस आता... न्हाय त्या भानगडीत नाक खुपसू नकोस.. नायतर तूला बी सोडणार न्हाय मी.. अरे आयुष्यभर माझ्या गळ्यात ही माळ जपली मी.. आणि तू मला याची भीती घालतोस..." गण्याच्या अंगातली शक्ती कठोर आवाजात म्हणाली. 

 आता मात्र नाग्या भगत काहीसा नरमला. गावकरीदेखील तो प्रकार पाहुन चकित झाले होते. समोरील शक्ती किती प्रचंड ताकदीची होती याची कल्पना सगळ्यांनाच आली होती. नाग्या भगताला आता वेळ हवा होता. जर आनंदाच्या परिवाराला सुखरूप ठेवायचे असेल तर प्रथम या प्रकरणाच्या मुळाशी जाऊन शोध घ्यायला हवा होता.

 "ठीक आहे.. जत्रेतला भोग... मग उद्या जत्रेतच घ्यायला ये.. आता सोड त्यांना.. भीती घालू नकोस.. जर तुमच्यासोबत काही अन्याय झाला असेल तर तुमचा भोग तुम्हाला जरूर मिळल..." नाग्या भगत नरमाईच्या स्वरांत म्हणाला. त्याच्या चेहऱ्यावर कसलीशी खंत दिसून येत होती.

 "हाहाहाहा... तू देणार मला न्याय.. त्याला माहीताय त्यानं काय पाप केलंय.. अरे माझा भोग तर मी उद्या कधीही घेऊ शकतो..." शांताराम पुन्हा त्वेषाने ओरडला.

 "हो.. तू कधीही घेऊ शकतोस.. पण भोग घेताना तूला त्याच्या चेहऱ्यावर पश्चाताप पण दिसायला हवाय की... आणि मला वाटत न्हाय की जे काय झालं, त्यात या लहान मुलाचा दोष असल... मग त्याला का फरफटतोय...? माझं ऐक.. जो दोषी असल त्याला भोगाच्या जागी मी हजर करीन.." नाग्या भगताने सौम्य शब्दांत बाजू मांडली.

 नाग्या भगत सांगून तर मोकळा झाला पण पुढे काय होईल याची त्याला खात्री नव्हती.

 "ठीक हाय..." गण्याच्या मुखातून ते शब्द बाहेर पडले आणि नेमके त्याच क्षणी गण्या आणि सुनंदा दोघेही शुद्ध हरपून खाली पडले.

 दोन्ही पिशाच्चे तिथून निघून गेली होती. नाग्या भगताच्या जीवात जीव आला. पण पुढच्याच क्षणी त्याने रागीट चेहऱ्याने आनंदा आणि त्याच्या बापाकडे पाहीले.

 "काय आबा.. हे काय ओढवून घेतलंय... शांताराम आणि सुरेखासोबत काय झालं होतं..?"

 नाग्या भगताच्या त्या प्रश्नाबरोबर आनंदाचा चेहरा खाडकन उतरला.

 "सुरेखा... तिचं असं झालं..." आनंदा धाय मोकलून रडू लागला.. आणि त्याने काही वर्षांपूर्वी त्याचे आणि सुरेखाचे असलेले संबंध स्पष्ट केले.

 "मी बाहेरगावी गेलो.. आणि सुरेखाशी संपर्क तुटला. त्यानंतर दोन वर्षांनी पुन्हा आलो तेव्हा आबांच्या सांगण्यानुसार मुंबईमध्येच लग्न झालं.. संसार आणि काम यांत पुन्हा गावी येणं जमलंच नाही. सुरेखाचं असं काही झालं असेल मला खरंच माहीत नव्हतं..." आनंदा रडत रडत सांगत होता.

 आता गावकऱ्यांमध्ये कुजबुज सुरु झाली होती. नाग्या भगतच्या चेहऱ्यावर देखील चिंतेचे भाव अवतरले होते. आनंदाचा बाप तर चेहरा पाडून बसला होता. आई सुनंदा आणि गण्याला शुद्धीवर आणण्याचा प्रयत्न करत होती. आनंदाची नजर मात्र शून्यात हरवली होती. त्याच्या मनात असंख्य विचारांची कालवाकालव होत होती.

 'नाही.. मी गुन्हेगार आहे.. याची शिक्षा मलाच मिळायला हवी.. माझ्यामुळे त्या दोन जीवांच्या आयुष्याची नासाडी झाली आणि मी माझ्या संसारात सुखात राहीलो. आता गोष्टी बऱ्यापैकी स्पष्ट झाल्या आहेत. म्हणुन यापुढे मला जगण्याचा काहीच अधिकार राहीला नाही.. मला जावे लागेल.. तसं नाही केलं तर सुनंदा आणि गण्यासुद्धा वाचणार नाहीत..' आनंदा मनातल्या मनात विचार करत होता. पण त्याने स्पष्टपणे तसे बोलून दाखवले नाही. त्याला माहीत होते, आपले आईवडिल आपल्याला तसे करून देणार नाहीत.. म्हणुन आनंदाने उद्या रात्रीचा आपला बेत निश्चित केला.

  "प्रकरण लय गंभीर हाय.. माझ्या गुरूंना बोलावून घेतो.. तेच कायतरी मार्ग काढतील..." नाग्या भगत म्हणाला तर खरा पण यात मध्यस्थी करणं खरंतर त्यालाही पटत नव्हतं.

 "नाही.. मी उद्याच माझ्या मित्राला इथं बोलावतोय.. तो सगळं सांभाळून घेईल... उद्यापासून जत्रेतला भोग देण्याची प्रथा पूर्णपणे बंद होईल..." आनंदा आपल्या थंड स्वरांत म्हणाला.

 काहीवेळ थांबून सगळे आपापल्या घरी निघून गेली. आपली जबाबदारी टळल्याचे पाहून नाग्या भगतदेखील काहीसा निश्चिन्त झाला. सुनंदा आणि गण्याला आत नेऊन झोपवण्यात आले. आईबाप त्यांच्या खोलीत गेले. आनंदा खोलीबाहेरच आडवा पडून आपल्या आयुष्यातल्या त्या नाजूक आठवणींची उजळणी करू लागला.

 रात्र उलटून चालली होती. मध्येच कधीतरी आनंदाचा डोळा लागला. शांत निवांत वातावरण होते. खिडकीतून येणाऱ्या थंड वाऱ्यांचे झोत आनंदाच्या अंगावर झेपावत होते. गाढ निद्रेच्या स्वाधीन झालेल्या आनंदाच्या चेहऱ्यावर नकळत हास्य उमटले होते. तेवढ्यात कसलासा आवाज झाला आणि आनंदाची झोप मोडली. डोळे चोळत उठलेल्या आनंदाने आवाजाच्या दिशेने पाहीले आणि त्याच्या अंगावर सर्रकन काटाच आला. बाहेरून येत असलेल्या अंधुकशा प्रकाशात त्याला खिडकीबाहेर कुणीतरी दिसले.. आनंदा उठून तिकडे जाऊ लागला आणि खिडकीसमोर येऊन उभा राहीला. त्याची ओझरती नजर बाहेर सर्ववार फिरली. कुठेच कुणीही नव्हते.. आपल्याला भ्रम झाला असेल असे समजून माघारी फिरणाऱ्या आनंदाच्या कानी तो आवाज पुन्हा पडला... आणि तत्क्षणी त्याने गर्रकन मान मागे वळवली आणि भीतीची एक थंड लहर सळसळत त्याच्या पाठीतून गेली.

 खिडकीच्या गजांना घट्ट पकडून सुरेखा हुंकारत होती.

 "ह्म्म्म.... हम्म..... सोडणार न्हाय तूला...." सुरेखाच्या आवाजात प्रचंड द्वेष होता. आता ती पहिल्यासारखी सुंदर दिसत नव्हती. तिचा चेहरा काळानिळा पडला होता. डोळ्यांतली बुबूळे गायब झाली होती. चेहऱ्यावर पूर्वीसारखं निरागस हास्य नव्हतं तर एकप्रकारचा हिडिसपणा त्यावर अवतरला होता. पण याला जबाबदार कोण होतं..?

 तिचं ते भयानक रूप पाहून आनंदा एकक्षण घाबरला पण धीर करत आपल्या थरथरत्या स्वरांतच तो पुटपुटला..

 "हो.. मला मान्य आहे.. ठरलेल्या जागेवर मी येईन..." आनंदाचे ते शब्द ऐकून सुरेखाच्या चेहऱ्यावरचे हिंस्त्र भाव काहीसे निवळले. काळवटलेल्या मंद प्रकाशात तिची अंधुक छाया हळूहळू अस्पष्ट होत नाहीशी झाली.

 पहाट व्हायला सुरुवात झाली होती. जत्रेचा दिवस उजाडला होता. सुनंदा आणि गणेश अजूनही गाढ झोपेत होते. आनंदाचे आई चिंताग्रस्त चेहऱ्याने घरातली कामे उरकत होती. आनंदाचा बापदेखील आपल्याच विचारांत हरवून अंगणात शांत बसला होता. आनंदा सकाळीच मित्राला सांगावा धाडण्याचे निमित्त करुन बाहेर पडला होता. आनंदाचा असा कोणता मित्र असावा, याचा प्रश्न आनंदाच्या बापाला सतावत होता. आनंदा इतकी वर्षें बाहेर आहे, मग असं ऐनवेळी त्याच्या मदतीला कोणी येईल का..? अशी शंका आनंदाच्या बापाला होती. या प्रसंगात आपल्या मुलाचं काय होईल याची काळजी आईवडिलांच्या मनात घर करू लागली होती.

 गावात जत्रेची तयारी उत्साहाने सुरु होती. परंतु आनंदाच्या घराकडे आज कुणीही फिरकले नव्हते. उगाच त्यांना साथ देऊन नसतं आरिष्टय कुणालाही आपल्या अंगावर ओढून घ्यायचं नव्हतं. जे काय असेल ते रात्रीच पाहता येईल, असा जणू निर्धार गावकऱ्यांनी केला होता. हो हो म्हणता म्हणता दुपार टळून गेली. गावातल्या पालख्या नाचू लागल्या होत्या. ढोल ताश्यांचे गजर कानी पडत होते. बाहेर तरुणाईचा जल्लोष ऐकू येत होता. आनंदाचा बाप हताशतेने त्या वातावरणाचा अनुभव घेत होता. आज जत्रेचा दिवस आणि आपल्या घरातील तरुणावर संकट आलंय.. आणि संकट ते पण कसलं.. नुसत्या विचारानेच उरात धडकी भरत होती.

 संध्याकाळच्या सुमारास आनंदा घरी आला. सुनंदा आणि गणेश सुखरूप असल्याचे पाहून त्याला समाधान वाटले. कालचा प्रसंग त्या दोघांनाही माहीत नव्हता. त्यांना न कळवण्याबाबत आनंदानेच आईवडिलांना सांगितले होते. सर्वांसोबत दोन घास खात आनंदाने जेवण उरकले आणि रात्री विशिष्ट कामासाठी बाहेर जात असल्याचे सांगितले.

 सुमारे नऊच्या दरम्यान सुनंदा आणि गणेशला आतल्या खोलीत सोडून आनंदा बाहेर आला. त्याचं बाहेर जाण्यामागचं कारण आईवडिलांना माहीत होते. आनंदा आईच्या पाया पडला. बापाला कडकडून मिठी मारली. त्या मिठीमागच्या भावना आनंदाच्या बापाने ताडल्या. आईदेखील सोबत येण्यासाठी हट्ट करू लागली.

 "पोरा.. ऐक माझं... आई नको पण मला संग येऊ दे.. तुझ्या जीवाला धोका हाय तिथं.." आनंदाचा बाप म्हणाला.

 "न्हाय आबा.. माझा मित्र सगळं ठीक करील... मी काम उरकून येईन घरी.." आनंदा नजर चोरीत म्हणाला. पण तो खोटं बोलत असल्याचा अंदाज बापाला आला होता. आईवडिलांची कशीबशी समजूत घालून आनंदा घराबाहेर पडला.

 रात्र दाटून आली होती. परंतु दुरून अजूनही ढोल ताश्यांचा आवाज कानी पडत होता. तो आवाज ऐकत ऐकत आनंदा अंधारात आपली जड पाऊले टाकीत होता. वेशीकडे जाणारी मधली पायवाट पूर्णतः निर्जन होती. वाटेत कुणी भेटू नये म्हणुन आनंदाने मुद्दामच ती वाट निवडली होती. काळजावर दगड ठेऊन तो भूतकाळातील चुकीचं प्रायश्चित करायला निघाला होता. आपलं कुटुंब आता मागे राहीलं आहे, याची जाणीव त्याला होती. म्हणूनच अंतःकरण भरून आलं होतं.

 आजूबाजूला उभ्या असलेल्या झाडांमधून एका विशिष्ट प्रकारचा सळसळाट निर्माण होत असल्याचा भास होत होता. जणू कुणीतरी आनंदाने चेकाळत, उड्या मारत आनंदाच्या समांतर चालीने पुढे सरकत होतं. वातावरणात गारवा चांगलाच पसरला होता. मधून मधून विचित्र प्रकारचे हुंकार ऐकू येतं होते. आनंदाच्या कानावर हे सर्व पडत होतं. किंबहुना त्याने ते ओळखलंदेखील होतं.. परंतु आता त्याच्या मनात भय अजिबात नव्हतं.. खंत होती ती आपल्या कुटुंबाला असं सोडून जाण्याची.. आनंदाचे डोळे भरून आले होते.. तरीही तसाच वाट तुडवत तो वेशिपर्येंत येऊन पोहोचला.

 जत्रेतला भोग देण्याची जागा समोरच होती.. आनंदा वेळेत तिथे पोहोचला होता आणि पुढं येऊन त्या पिशाच्च्याना तो आवाहन करणारच होता. इतक्यात कसलासा जबरदस्त प्रहार त्याच्या डोक्यावर झाला आणि आनंदाच्या डोळ्यांसमोर अंधारी आली. आपला मृत्यू जवळ आल्याची भावना त्याच्या मनात आली. धडपडत आनंदा जमिनीवर कोसळला आणि क्षणभरातच बेशुद्ध पडला.

  कुणीतरी होतं.. जे आनंदाच्या मागावर होतं.. अगदी तो घरातून बाहेर पडला तिथपासून... बाजूच्या झाडामुळे पडलेल्या अंधारातून तो पुढे आला तसा चंद्रप्रकाशात त्याचा चेहरा स्पष्ट दिसला. चिंचेच्या झाडापाशी येऊन त्याने कडक आवाजात आवाहन केले..

  "खरा गुन्हेगार मीच आहे.. शांताराम माझ्याकडं आला तेव्हा मी आनंदाला काहीच कळू दिलं न्हाय. माझ्या ओळखीनं त्याला परस्पर बाहेरगावी कामाला पाठवलं आणि मग दोन वर्षे त्याला हिकडं येऊच दिलं न्हाय... मला गावात स्वतःची पत सांभाळायची होती. दोन वर्षांनी आनंदा मुंबईला परतला तवा त्याचं लग्न सुनंदाशी लावून दिलं.. सुरेखाचं लग्न होऊन ती गाव सोडून निघून गेल्याचं खोटं सांगितलं. म्हणुन त्याला यातलं काय बी ठाऊक न्हाय.. त्याला सोडा.. मी गुन्हा केलाय आणि त्याची शिक्षा भोगाय मी तयार हाय.." आनंदाच्या बापानं कबुली दिली आणि तो चिंचेच्या झाडापाशी जाऊन मान खाली घालून रडू लागला.. 

 तो आनंदाचा बाप होता.. 

 दुरच्या एका झाडीमागे लपलेला नाग्या भगत ते सर्व ऐकत होता. आनंदाच्या बापावर तो चांगलाच चिडला असला तरी त्याला वाचवण्याचा प्रयत्न करण्याच्या उद्देशाने तो बाहेर पडणार होता..

 पण तितक्यात चिंचेच्या झाडाच्या फांदयात सळसळ उत्पन्न झाली. वारा घोंगावत तिथं येऊन थडकू लागला. अचानक एखादी वावटळ आल्यासारखे तिथला परिसर भारावून गेला. चिंचेच्या झाडामागून दोन काळ्या आकृत्या बाहेर आल्या. नाग्या भगताने ते पाहीले तसे तो वेगाने पुढे येण्यास सरसावला.. पण डोळयांची पापणी लवते ना लवते तोच खाली बसलेल्या आबाच्या मानेवर एक जबरदस्त प्रहार झाला आणि झटक्यात त्याची मान धडावेगळी झाली. समोरचा प्रकार पाहून नाग्या भगत जागच्या जागी खिळल्यासारखा उभा राहीला. जमिनीवरचं धड काही क्षण फडफडलं आणि मग निश्चल होऊन पडून राहीलं.

 मुंडक्याच्या रक्ताची धार जमिनीत लुप्त होत होती आणि ती पाहून सुरेखाची अस्पष्ट आकृती वेड्यासारखी चित्कारू लागली.

 "बाबा... रक्त... रक्त... जत्रेतला भोग... रक्त...." त्या स्वरांत संताप, आक्रोश, हळवेपणा सर्वकाही सामावले होते. शांतारामची सावली मागेच उभी होती. काही काळ गेला आणि जत्रेचा भोग देण्यासाठी बोकड घेऊन येणाऱ्या गावकऱ्यांची चाहूल ऐकू आली. नाग्या भगत अजूनही गंभीर चेहरा घेऊन काही अंतरावर होता.

 त्याचवेळी पुन्हा वातावरणात बदल जाणवला. वाहणारा वारा शांत झाला.. गारवा काही प्रमाणात कमी होऊ लागला. शांताराम आणि सुरेखा यांच्या सावल्या धूसर होत हवेत विरल्या तेव्हा चिंचेच्या झाडावरची सळसळसुद्धा बंद झाली.

 तितक्यात गावकरी भोग देण्यासाठी बोकड घेऊन तिथं आले.. तिथला प्रकार पाहून सर्वांच्याच अंगावर काटा आला. कित्येकजण घाबरून तसेच माघारी फिरले. नाग्या भगत कसेबसे एकदोघांना राजी करून आनंदाला घेऊन त्याच्या घरी गेला. 

 सूर्याची कोवळी किरणे चेहऱ्यावर पडली तसे आनंदाच्या चेहऱ्यावर आपसूकच आठ्या आल्या. डोळे चोळत तो उठला आणि पाहतो तर तो त्याच्या घरातल्या आतील खोलीत होता. समोर नाग्या भगत त्याच्याकडेच पाहत उभा होता. आनंदाला कालची रात्र आठवली आणि सोबत त्याच्या चेहऱ्यावर आश्चर्य उमटले. आपली प्रश्नार्थक नजर त्याने नाग्या भगतावर टाकली.

 "तूझ्या बापानं प्रायश्चित केलं.. त्यानं तुझ्यापासून सगळं लपवलं होतं.. तो स्वतःहून मृत्यूला सामोरा गेला.. सुरेखाला तिचा भोग मिळाला.."

 आनंदाला प्रतिसाद देत नाग्या भगत थंडपणे म्हणाला.

समाप्त

निलेश देसाई

ऐका : जत्रा - एका भयानक सुडाची गोष्ट अंतिम भाग