मुसळधार पावसातली एक भयाण रात्र

 ती रात्र कधीही न विसरता येण्यासारखी होती. बाहेर धो धो पाऊस कोसळत होता. काळोखाने गावाला वेठीस धरलं होतं. एकमेकांशी कुस्त्या खेळणाऱ्या काळ्या ढगांमुळे आभाळात लकाकता तेजस्वी प्रकाश चमकत मागून विजांचा कडकडाट ऐकू येत होता. त्या जीवघेण्या कोलाहलामूळे काळजात धस्स होत होतं. डोंगरावरून खाली वाहत येणाऱ्या पाण्याचा खळखळाट त्यात आणखी भर घालत होता. विजेच्या प्रकाशात त्या परिसरातील कमजोर झाडांची झालेली वाताहत साफ दिसत होती.

  घरातल्या अंधारावर मिणमिणता दिवा थोडाफार मात करण्याचा प्रयत्न करत होता. पदरात झाकलेला एक हात गालावर आणि दुसरा हात छातीवर घेत यमुनाबाई भरल्या डोळ्यांनी खिडकीच्या गजांतून बाहेर पाहत होत्या. निसर्गाचं ते रौद्ररूप मनात धडकी भरवत होतं. लहानगा श्यामदेखील मागून हळूच डोकावत होता. जशी वीज चमकायची तसा तो यमुनाबाईंना घट्ट पकडायचा. दाराजवळ ठेवलेल्या लोखंडी दांड्याकडे बापूराव चिंताग्रस्त चेहऱ्याने एकटक पाहत होते.

त्या तिघांच्याही मनात एकाच विचाराने काहूर माजलं होतं. हा मुसळधार पाऊस, या कडाडत्या वीजा, वर डोंगरावर झाडांची झालेली अवस्था, वाहत येणाऱ्या पाण्याचा, चिखलाचा लोंढा या सगळ्यात जर कुणी अडकलं तर कसं बाहेर पडायचं..? यमुनाबाईंच्या तर डोळ्यांच्या कडा आता ओलावू लागल्या होत्या. श्यामनेही पन्नास प्रश्न विचारत भंडावून सोडलं होतं.

"आबा.. साळू कुठं राह्यली असंल.. कसलं वादळ आलंय भाईर.. कुठं थांबली असंल का वाट चुकली असंल वं..?" श्यामने न राहवून विचारले.

बापूराव गंभीरपणे श्यामकडे पाहू लागले. साळू खरंच एखाद्या संकटात सापडली असणार.. बाहेरचं ते भयानक वातावरण तरी असंच दर्शवित होतं. परंतु श्यामसमोर तसं काही न दाखवता बापूराव म्हणाले..

"ह्म.. बाळा... पाणी बदाबदा कोसळतंय खरं.. पण आपली साळू शाणी आणि हिमतीची हाय बघ.. एखांदी जागा शोधून ती पाऊस वसरायची वाट बघत थांबली असंल.. ती आपसूक यील घरी.. नायतर मी जातुय जरा येळात तिला हुडकाया.."

यमुनाबाईंनी बापूरावांकडे पाहीले, त्यांच्या डोळयांत अनिश्चितता दिसत होती. परंतु तितक्यात बाहेर पाऊस कमी होऊ लागल्याची चिन्हे दिसू लागली आणि बापूरावांच्या चेहऱ्यावर काहीशी आशा पसरू लागली. डोळ्यांनीच यमुनाबाईंना हमी देत बापूराव पुन्हा बाहेर पाहू लागले. काही वेळात पाऊसाचा जोर ओसरला आणि बारीकशी रिपरिप तेवढी सुरु राहिली.

बापूरावांनी ताबडतोब देवळीतून टॉर्च बाहेर काढला. डोक्याला प्लास्टिकची लहानशी थैली गुंडाळली. हातात गुरं हाकायची काठी घेतली. यमुनाबाई आणि श्यामचा निरोप घेतला आणि बाहेर पडण्याची तयारी करू लागले.

****

"आन्या.. आन्या रं.." बापूरावांनी दारात येऊन हाक मारली.

"का रं बापू.. काय झालं..?" बाजूच्या घरातून अनिलनं मुंडकं बाहेर काढत विचारलं.

"गड्या वरनं भटकून यावं लागल.. साळू पावसात अडकलीया वाटतंय.. घरी न्हाय आली की रं.." बापूने समस्या मांडली.

"अस्स्सं व्हयं.. चाल गड्या मंग.. यी भायर.. मी पायताण चढवून आलू.." अनिल म्हणाला आणि बापूने घराबाहेर पाऊल टाकलं.

  दोघेही त्या रात्रीच्या विशेष मोहिमेवर निघाले होते. साळू.. बापूच्या घरातली गाय.. रोज दुपारनंतर चरायला डोंगरावर जायची आणि सायंकाळी अंधार पडायच्या आत घरी परतायची. यमुनाबाई तर साळूला घरची लक्ष्मी मानत. छोट्या श्यामसाठी तर ती मोठ्या बहिणीप्रमाणे होती. बापूरावचा सुद्धा साळूवर विशेष जीव होता, म्हणून तर आज तिच्या माघारी न येण्यामूळे तिघांचा जीव कासावीस होत होता.

साळूदेखील त्या कुटुंबाला आपलंच मानायची, त्यामुळेच ती कितीही दूर भटकत गेली तरी आपल्या घरी परतायचीच. पण आजची गोष्ट वेगळी होती.. आज तिच्या परतण्याच्या वेळी तुफान पाऊस बरसला होता. कदाचित त्याचमुळे ती कुठेतरी अडकली असावी..

सांगण्यासारखं विशेष म्हणजे गावची माणसं आपल्या गुरांनादेखील कुटुंबाचाच एक भाग मानतात. एक प्रकारची विशिष्ट आपुलकी, जिव्हाळा असतो त्यांच्याशी. त्याच कारणानं बापूराव इतक्या रात्रीचा त्या पावसात घराबाहेर पडला होता. तसंच अगदी मैत्रीबाबतसुद्धा असतं. बापूरावच्या एका हाकेसरशी बाजूचा अनिल त्याच्यासोबत निघाला होता.

बापूराव आणि अनिल जवळच्या शेतांचे बांध ओलांडून वर डोंगराकडे जाणाऱ्या वाटेवर आले. इथपर्येंतची वाट तर रोजच्या वापरातली होती. पण यापुढे गणित थोडं कठीण होत जाणार होतं. पाऊस कमी झाला असला तरी काळ्या ढगांनी अजून चंद्राला झाकलं होतं. पावसाचे बारीक थेंब अंगावर बरसत होते. बापूरावने पिशवीत झाकलेला टॉर्च धुरकट प्रकाश सोडत होता. शिवाय पायाखाली चिखल आणि पाण्याने वाट निसरडी बनवली होती. मोठ्या मुश्किलीने वाटेचा अंदाज घेता येत होता. तरीही आपल्या जनावरासाठी बापूराव आणि आपल्या मित्रासाठी अनिल पुढे जातच होते.

  टॉर्चच्या धुरकट प्रकाशात दिसणारी, आसपास उन्मळून पडलेली झाडे मार्गात अडथळा आणत होती. वाटेवरच्या चिखलात पाय आत शिरत होते. दगडावर पाय ठेवल्यावर घसरायला होत होतं. पावसाची रिपरिप पुन्हा जोर पकडू लागली होती. इतक्या काळोखात बापूराव आणि अनिल गाय शोधायला आले होते खरे, परंतु पुढ्यात वाढलेली बिकट परिस्थिती पाहता दोघांचेही मन निराश होऊ लागले होते. आतापर्येंत कसेबसे तिथवर आलेल्या बापूराव आणि अनिलला पुढे जावे की नाही, याचा संभ्रम पडला होता.

पाऊस वाढला तर वर डोंगरावर दूरपर्येंत कोणताही आडोसा घेता आला नसता. तसंही ते दोघे ओलेचिंब झालेच होते, परंतु आणखी भिजणं म्हणजे विनाकारण आजाराला आमंत्रण देण्यासारखे झाले असते. तरी बरं की वीज चमकायची थांबली होती. त्यामुळेच बापूराव आणि अनिल दोघांनी एका मोठ्या वृक्षाचा आधार घेतला आणि काहीकाळ त्याखाली थांबून राहीले.

  "बापू.. लयं वंगाळ लावलंय ह्या पावसानं.. हिथंनंच आवाज दिवून बघ जरा साळीला.. जवळपास आसली मंजी वरडल.." अनिल कुजबुजला.

"व्हयं आन्या.. मला बी वाटतय.. साळी जास्त लांब  गेली नसल.. कुठंतरी आडूश्याला बसली आसल.. दम मी बघतू.." बापूराव म्हणाला आणि डोक्यावरची पिशवी काढून अंगावरचं पाणी झाडू लागला. एक दोन क्षण थांबून तो आरोळी देण्यासाठी सज्ज झाला.

"साळू..... ये साळे.... साळू...." बापूराव बेंबीच्या देठापासून ओरडला आणि दम खाऊ लागला.

बापूराव आणि अनिल दोघांनी वाट पाहीली, पण उत्तर आले नाही. एव्हाना ओलं अंग शरीरावर शहारे आणू लागलं होतं. पाऊस थांबला होता परंतु अंगावर येणारं थंडगार वारं चांगलंच झोंबत होतं. हळूहळू ढग पुढे सरकू लागले तसं चंद्राचं दर्शन होऊ लागलं. अंधारलेल्या त्या परिसरावर थोडा का होईना पण प्रकाश पडू लागला होता. निळसर पांढूरक्या छटा जवळपास पसरलेल्या डोंगराचा भाग दृष्टिक्षेपात आणत होत्या. खालच्या बाजूची शेतांची रांग नजरेच्या टप्प्यात आली होती. एकाएकी बदललेलं वातावरण पाहून बापूराव आणि अनिल दोघांना हायसं वाटत होतं.

"ह्मम.. आता जरा दिसाय लागलं बघ.. मी अजून हाका मारतो.. साळू..... ये..... ये साळू......" बापूराव पुन्हा ओरडला आणि यावेळी त्या मोकळ्या, शांत, निर्जन भागात त्याचा आवाज चांगलाच घुमला.

तितक्यात त्यांच्यावर असलेल्या फांदया सळसळल्या. कर्कश्श चित्कार करत झाडावरचे पक्षी उडून दूर गेले. पानांवर साठलेले दवबिंदू घरंगळत त्या दोघांवर येऊन पडले.

"आये.." अनिल जोरात ओरडत पुढे सरकला.. बापूरावही दचकला. पण काही स्पष्ट होणार तेवढ्यात त्यांच्या कानी तो आवाज पडला.

"हम्माआआआ...."

"साळू.. हा साळूचा आवाज हाय.." बापूराव उत्साहित होऊन म्हणाला. खरंतर साळूबद्दल आतापर्येंत त्याच्या मनात काहीशी धाकधूक होती, परंतु तिची साद ऐकू येताच बापूराव हर्षावला.

"साळू.... ये साळू...." बापूरावने पुन्हा आवाज दिला आणि पुन्हा त्याला उत्तर आले.

  "हम्माआआआ...."

"बापू ते बघ तिकडं..." अनिलने आवाजाचा शोध घेतला होता. डोंगराखालच्या एका शेतात त्यांना दुरूनच साळूसारखी आकृती दिसली होती. रात्रीच्या अंधारात पांढरी गाय बऱ्यापैकी उठून दिसत होती.

"चल.. चल.. घिऊन येऊ तिला.." बापूराव असं म्हणत घाईतच डोंगर उतरू लागला. मागोमाग अनिलदेखील निघाला.

"साळे.. आबक हिकडं... ये साळे..." बापूराव उतारावरून खाली धावला आणि त्याचवेळी अनिलने आपली पावलं रोखली.

चंद्रचांदण्यांच्या प्रकाशात तो साळीच्या दिशेने पाहतच राहीला.

साळी वेगाने धावत होती.. त्यांच्याच दिशेने येत होती.. पण हे काय.. एक भाग अंधाराचा.. आणि एक उजेडाचा.. जशी ऊन आणि सावली एकत्र येऊ पाहत होते..  अंधारउजेडाच्या त्या खेळात साळीचं रूप क्षणाक्षणाला बदलत होते. चंद्रप्रकाशात दिसणारे साळीचे रूप आसपासच्या झाडांच्या सावल्यांत जाताना मात्र एखाद्या हिंश्र पशुप्रमाणे भासत होते. कधी झेप घेणारा चित्ता, तर कधी दुडदुडणारा कोल्हा, कधी अजस्त्र देहाचा सिंह तर कधी गुरगुरणारा वाघ..

अनिल संभ्रमात होता.. समोर घडतेय हा नजरेचा भ्रम की आणखी काही.. त्याला काहीच सुचत नव्हते. पण बापूराव मात्र पुढे धावत होता.. त्याला थांबवणे गरजेचे होते.. कमीतकमी आपल्याकडे वेगाने येणारे ते काय आहे.. निदान ते कळेपर्येंत तरी...

"बापू.. बापू थांब...." अनिल ओरडला तसा बापू मागे वळून पाहू लागला.

"काय रं आन्या काय झालं.." बापूने उतारावरूनच आवाज मोठा करत विचारलं.

"बापू.. मला कायतरी अजब वाटतंय.. साळीकडं नीट बघ..." अनिलने शंका व्यक्त केली.

"काय अजाब असणार हाय...." असं म्हणत बापूराव पुढे वळलाच होता की...

खालच्या एका शेताचा बांध ओलांडताना साळीनं वर झेप घेतली. साळीनं..? एका गाईनं..? झेप हवेतच होती आणि क्षणभरासाठी बाजूच्या झाडाची सावली तिच्यावर पडली.. त्या काळोखात हिंश्र वाघाची हादरवून टाकणारी डरखाळी फुटली आणि बापूरावचं काळीज गळ्यापर्येंत आलं...

आपली गाय एकाएकी वाघ कशी बनली..? या कल्पनेनंच त्याच्या डोक्यात मुंग्या येऊ लागल्या.

"बाप्या पळ...." अनिलने जोराची हाक दिली नसती तर बापूराव निर्बुद्धसारखा तिथेच उभा राहीला असता. अनिलचे शब्द कानावर पडताच बापूरावने वर डोंगराच्या दिशेने धूम ठोकली. ती जवळ येईपर्येंत अनिल थांबला होता.

"ह.. हंहं... आन्या.. आरं काय रं लगा ह्ये.." बापूराव धापा टाकत विचारू लागला.

"आरं सोड ते माघारी इचार करू.. आत्ता मागच्या वड्यात उडी घेण्याबिगर वाट न्हाय.." अनिल धीर करत म्हणाला.

"व्हयं व्हयं.. पळ लौकर... ते अजून लयं लांब हाय.." बापूराव म्हणाला तर खरा परंतु साळीच्या रूपातली ती पाशवी शक्ती आता डोंगरावर पोहचतच होती.

"बाप्या धाव... ती आलीय..." अनिलने जोरात ओरडत मागच्या बाजूचा ओढा गाठला. मागोमाग बापूरावदेखील तिथं पोहचला.

शेताकडच्या मार्गांवरून साळी येत असल्याने त्या दोघांना तिथून घरी जाता येणे शक्य नव्हते. मागच्या बाजूचा ओढा चांगलाच दहाबारा फूट खोल होता आणि डोंगरातून निघून नागमोडी वळणं घेत खाली वस्तीपर्येंत जात होता. नशीब बलवत्तर म्हणून मघाशी झालेल्या मुसळधार पावसामुळे ओढ्यात पाणी भरलं होतं. शिवाय खालच्या बाजूने वेगाने वाहत होतं. बापूराव आणि अनिलने क्षणाचाही विलंब न करता ओढ्यात उड्या मारल्या आणि वाहत्या प्रवाहासोबत दोघेही खाली जाऊ लागले.

पाण्याचा वेग प्रचंड होता, त्यात नागमोडी वळणामूळे कुठेकुठे धडकत, आपटत कसेबसे ते दोघे खाली वस्तीपर्येंत आले. एका सुरक्षित जागी थांबून त्यांनी वाट पाहीली. परंतु मागून काहीच आले नाही.

  "आन्या.. लगा खरं हुतं का रं ते..?" बापूरावने दम खात विचारले.

  "काय सांगू गड्या.. मरता मरता वाचलू आपण.. पण काय करायचं.. गावाकडं असलं चालायचंच.." अनिल शांतपणे म्हणाला.

बापूराव आणि अनिल दोघांनाही प्रत्यक्ष त्या पाशवी शक्तीचा अनुभव घेतला होता.
अंग बरेच खरचटले होते, मुकामार बसला होता.. परंतु प्राणापुढे ही किंमत अगदीच नगण्य होती. झालाप्रकार आपल्यापर्येंतच ठेवायचा, असे जाणूनबुजून त्यांनी ठरवले.

त्यांना माहीत होते, रात्रीच्या अंधारात गावाकडे एकट्यादुकट्याला गाठून असे निरनिराळे खेळ रोज खेळले जातात.

समाप्त

निलेश देसाई