त्या रात्री पाऊस होता

  काळोखी रात्र, आभाळात कडाडणाऱ्या वीजा, त्यात धो धो पडणारा पाऊस... यांच्या संगतीत आसपासचं वातावरण कसं भारावून टाकल्यासारखं होऊन जातं. त्यात घरात अंधार असला की जीव घाबरायला होतो. रोज ज्यांच्यासोबत खेळतो, ती खेळणी सुद्धा अंधारात लहान मुलांना भीती घालू लागतात. भिंतीवर अचानक उगवणारी एखादी आकृती आईच्या मनावर दडपण आणते. खिडकीबाहेर दिसणाऱ्या दृश्यात काही काळ्या सावल्या नाचताना दिसतात. त्या खऱ्या असतात की उगाच मनाचा भास.. याचं उत्तर मात्र पाहणाऱ्याकडे त्या वक्ताला नसते.

  आशाबाई घराच्या एका कोपऱ्यात बसून कसलासा विचार करत होत्या. आतमधून लहान मुलांचे हसण्याखिदळण्याचे आवाज येत होते. बाहेर मिट्ट अंधार दाटून आला होता. वातावरण गढूळ होऊ पाहत होतं. ढग घोळका करून गर्जना करू लागले. विजा जवळच्या रस्त्यापर्येंत येऊन पोहचत होत्या. पावसाची रिमझिम सुरु होऊन अवघ्या क्षणभरात तो आपलं रौद्ररूप दाखवू लागला होता.

 एकाएकी झालेल्या त्या बदलाने आतली मुलं बाहेर आशाबाईंजवळ आली. छोटा रमेश आणि थोरली रुक्मिणी त्यांच्या आईला अगदी बिलगून बसले. आशाबाई मुलांना जवळ घेत कुरवाळू लागल्या. बाहेर निसर्गाचं भयानक रूप पाहून दोन्ही मुलं काहीशी चिंतेत पडली होती.

  "आई.. तू पुन्हा काही सांगितलेच नाही.. त्या रात्रीबद्दल..?" रुक्मिणीने आशाबाईंना विचारले.

 "हो आई.. सांग ना काय झाले होते त्या रात्री..?" काहीतरी आठवल्यासारखा रमेशही खोदून विचारू लागला.

 "अरे हो.. आपला विषय अर्ध्यातच राहीला होता नाही का.. बरं आता सांगते.. नीट ऐका.."

  असं म्हणत आशाबाईंनी रमेश आणि रुक्मिणीला ती हकीकत सांगण्यास सुरुवात केली.

  "रस्त्याच्या बाजूच्याच टेकाडावर एक घर होतं.."

 आशाबाई पुढे काही बोलणार त्याअगोदरच रुक्मिणीने त्यांना टोकलं.

 "हो आई.. ते एक घर होतं.. घरात एक बाई आपल्या दोन मुलांसोबत राहत होती.. हे सर्व झालं.. त्याच्यापुढे काय..?"

 "अगं हो.. सांगतीयं ना मी पुढचं.." आशाबाई पुढं बोलू लागल्या,

 "त्या रात्री पाऊस होता.. घराच्या छतावर धो धो पाणी आपटल्याचा आवाज येत होता. वारा बेफान होऊन त्या घराभोवती घोंगावत होता. जणू कुठलेसे अनामिक संकट तो सोबत घेऊन आला होता. अंधाराला घाबरून घरातली दोन्ही मुलं आपल्या आईला चिकटून बसली. बाहेरचं वातावरण पाहून आईसुद्धा काळजी करत होती..."

 "पण आई.. त्या मुलांचे बाबा कुठे होते..?" छोट्या रमेशने मध्येच विचारले.

 आशाबाईंनी यावर एक उसासा सोडला.. आणि जड आवाज करत सांगू लागल्या,

 "मुलांचे बाबा कामावरून घरी परतले नव्हते.. कदाचित ते वाटेवरच असतील.. पण बाबा येण्याअगोदरच कुणीतरी जोराने दार ठोठावले. त्या आवाजाने आईसोबत मुलेही दचकली आणि.."

 आशाबाई पुढे काही बोलणार तितक्यात दारावर थाप पडली.

  पहिल्यांदा तर आशाबाई दचकल्या. मुलं देखील काहीशी कावरीबावरी होऊन एकमेकांकडे पाहू लागली. आशाबाई सांगत असलेल्या प्रसंगातून एक प्रकारची गुढता त्या घरात निर्माण झाली होती. आता मध्येच दार वाजल्यामुळे तो गुढपणा भंग पावला होता. आशाबाई एकटक बंद दाराकडे पाहत होत्या. तितक्यात दार पुन्हा ठोठावले गेले.

आशाबाई धीर करून उठल्या, स्वतःशीच पुटपुटत त्या दारापाशी गेल्या.

 "कोण आहे.." आशाबाईंनी आतूनच विचारले. परंतु बाहेरच्या पावसामुळे कदाचित ते ऐकले गेले नसावे. पुन्हा दारावर थाप पडली. नाईलाजाने मग आशाबाईंनी दार उघडले. जुनाट दरवाजा काहीसा किरकिर करत उघडला गेला.

  "कोण.." आशाबाईंनी बाहेर उभ्या व्यक्तीचा अंदाज घेत विचारले.

 दरवाज्यात उभी व्यक्ती पावसात भिजून ओलीचिंब झाली होती. अंधार, रात्र आणि पाऊस यांमुळे बाहेरचं स्पष्ट दिसत नव्हतं, पण कुणा पुरुषाची आकृती होती ती.. 

 "नमस्कार, मी विजय. माझी गाडी बंद पडली आहे.. पाऊस खूप जोराचा सुरु आहे... पाऊस थांबेपर्येंत मी काही काळासाठी इथे बसू शकतो का..? मी कुणी चोर, लुटारू नाही.. फक्त काही वेळाकरता मला इथे बसू द्या.. पाऊस थांबताच मी निघून जाईन." दरवाज्याबाहेरील इसम विनवणी करत म्हणाला.

 आशाबाईंनी बाहेर पाहीले. पावसानं नुसतं थैमान घातलं होतं. जवळपास निवाऱ्यासाठी दुसरं काही नव्हतं. टेकाडाच्या खाली फक्त रस्ता होता. वीज कडाडली की त्या प्रकाशात रस्त्यावर एका बाजूला उभी असलेली गाडी दिसत होती. एक गूढ नजर त्या इसमावर फिरवून आशाबाईंनी त्याला आत येण्याची परवानगी दिली.

 हायसं वाटल्यासारखा तो इसम घरात शिरला. त्याची भिरभिरती नजर संपूर्ण घरभर फिरू पाहत होती. पण घरातसुद्धा काळोख बराच असल्याने फारसं काही नजरेत पडत नव्हतं.

 "अं.. रात्रीचा इथे कायम अंधार असतो.. त्यात विजेची सोय नाही, त्यामुळे रात्री इथं फारसं दिसत नाही.. तुम्ही डोकं पुसा, नाहीतर सर्दी पकडेल.. " त्या इसमाला अंग पुसण्याचा रुमाल देत आशाबाई म्हणाल्या. अनोळखी इसमाला पाहताच छोटा रमेश आणि रुक्मिणी दोघेही आतल्या खोलीत पळाले. कदाचित काही वेळापूर्वी आई सांगत असलेल्या बातमीमध्ये आणि यावेळी समोर घडत असलेल्या प्रसंगामध्ये जे साम्य होते, ते लक्षात घेता मुलांच्या मनात भीतीने प्रवेश केला असावा. 

 "ओह्ह.. धन्यवाद.. तुम्ही आपुलकीने मला आत घेतले, एवढंच पुरेसं आहे. तो इसम कितीतरी वेळ दाराजवळ उभा राहून पाऊस थांबण्याची वाट पाहत होता. आपलं डोकं पुसून त्याने रुमाल बाजुच्या खुर्चीवर ठेवून दिला.

  काही क्षण शांततेत गेले. इतक्या रात्री असं कुणा अपरिचित पुरुषाच्या घरी येण्यामुळे अवघडून गेल्यासारखे वाटत होते. आशाबाई आतल्या खोलीच्या उंबरठ्यावर बसल्या होत्या. त्यांच्या मागून छोटा रमेश चोरट्या नजरेने बाहेर थांबलेल्या अनोळखी पाहुण्याचे निरीक्षण करत होता. विजय आपल्या गूढ नजरेने आणि तीक्ष्ण कानांनी घरात त्याच्या नकळत घडणाऱ्या हालचालींवर बारीक लक्ष ठेऊन होता. असं वाटतं होतं की, घरातली ती निरव शांतता साऱ्यांनाच खायला उठत होती.

 काही वेळात पावसाचा जोर हळूहळू कमी झाला तसं विजय निरोप घेऊन निघाला. आशाबाई दारापर्येंत आल्या. जाताना विजयच्या डोळयांत एक चमक होती. त्याने आशाबाईंचे आभार मानले आणि पावसाचे बारीक थेंब अंगावर झेलत विजय रस्त्याच्या दिशेने आपल्या गाडीजवळ गेला. आशाबाई कितीतरी वेळ दारात उभं राहून त्याचं निरीक्षण करत राहील्या.

 गाडीजवळ आलेल्या विजयने बोनेट उघडले आणि  बिघाड तपासू लागला. तितक्यात मागून येणाऱ्या चाहूलीने तो सावध झाला. कुणीतरी पाय घासत जवळ येत असल्याचा त्याला भास झाला. इतक्या अंधारात कोण असावं.. चोर, डाकू, लुटारू वा भूत..? विजयच्या मनात काहीशी भीती दाटून आली. जसजसा कानी पडणारा आवाज मोठा होत गेला, विजयच्या कानावरचे केस ताठले गेले. त्याने झटकन मागे वळून पाहीले..

 "काय पाव्हणं, गाडी बंद पडली वाटतं.. बघू का जरा..?" मागून येणारा इसम विचारू लागला.

 "क.. कोण.. तुम्ही.. तुम्हांला कळतं गाडीतलं..?" विजयने विचारले.

 "व्हयं मग.. आवं गाडी तपासण्यात हयात गेली माझी.. बसा आत.. बघा कशी चटकन चालू करून देतो.." तो इसम म्हणाला.

 विजय मान डुलवत गाडीमध्ये जाऊन बसला. बाहेरील इसमाने काय केलं कुणास ठाऊक.. पण इतका वेळ नखरे दाखवणारी विजयची गाडी घरघर करीत सुरु झाली. विजयला तर सुखद धक्काच बसला. आता तो पुढे जाण्यासाठी सज्ज होता. विजयने त्या इसमाचे आभार मानले आणि आपली गाडी घेऊन निघून गेला.

 मागे राहीलेल्या इसमाने टेकाडावर नजर टाकली. रात्रीच्या काळोखातही नजरांची देवाणघेवाण झाली आणि आशाबाईंच्या घराचे दार दुरूनच बंद होताना दिसले.

 आता रस्त्यावरसुद्धा कुणीही दिसत नव्हते.

******

 विजय आपले काम संपवून दुसऱ्या दिवशी दुपारी परतीच्या प्रवासाला निघाला. गाडीच्या टायरमध्ये हवा कमी होती. त्यामुळे वाटेत लागलेल्या एका गॅरेजजवळ विजयने गाडी थांबवली. दुपारच्या उजेडात विजयला ती जागा काहीशी ओळखीची वाटली. गॅरेजमधील एकाला त्याने चाकांत हवा भरण्यास सांगितले आणि विजयची नजर गल्ल्याजवळच्या फोटोवर पडली.

 तसबिरीवरचा हार पाहून त्याला झटकाच बसला.

 "अरे.. हा फोटो..." विजयने अस्पष्ट आवाजात विचारले.

 "तो व्हयं.. आमच्या मालकाचा हाय..." गल्ल्यावर बसलेला तो म्हणाला.

 "अरे.. पण हार का घातलाय फोटोवर त्या.. मी काल रात्रीच तर भेटलोय यांना.." विजय अविश्वासाने विचारू लागला.

 "ओ सायब.. कायपण काय बोलताय.. मालक तर कधीचेच हे जग सोडून गेले. तुम्हांला सांगतो, त्या रात्री खूप पाऊस होता.. वर डोंगरावरून पाणी बदाबदा खाली कोसळत येत होतं... या रस्त्यावरच तळं साचलं होतं.. बिचारं मालक त्या पाण्यात अडकून गेलं.." गल्ल्यावरचा इसम विजयकडे साशंक नजरेने पाहत म्हणाला.

 "अरे पण मी.. अम्म.. जाऊ दे.. त्यांचं कुटुंब कुठे असतं..?" विजयने विचारले.

 "कसलं कुटुंब सायब.. मालक इथं रस्त्यावर गेले आणि बायको, दोन मुलं पाण्यानं भरलेल्या घरात गुदमरून गेली. खरंच त्या रात्री खूप पाऊस होता. सगळ्यांना वाहून घेऊन गेला. त्यांच्यामागं आता मी हे गॅरेज चालवतो.. ते बघा तिकडं.. तो टेकाड दिसतोय ना.. ह.. हा... त्या टेकाडावरचं ते घर मालकाचं होतं." तो इसम विजयला सांगत होता.

 विजयने तिकडे पाहीले मात्र आणि त्याला आश्चर्याचा आणखी एक धक्का बसला. हा गल्ल्यावरचा माणूस दाखवत असलेलं घर तेच होतं.. जिथं विजय आदल्या रात्री काही वेळाकरता थांबला होता. पण विजयने तसे काही बोलून दाखवले नाही. तो ताबडतोब त्या घराच्या दिशेने जाण्यास निघाला.

 रस्ता पार करून विजय टेकाडावर पोहोचला आणि त्याची पावलं मंदावू लागली. नकळत मनात नाही नाही ते विचार येत होते. घराच्या जवळ जाऊन विजयने दार हलकेच आत ढकलले. करकर करीत दार उघडले गेले. विजयने घरभर नजर टाकली.

 रंग उडालेल्या भिंती, तुटकं छप्पर, कोपऱ्यातली जळमटे, घरभर साचलेली धूळ-माती, अस्थाव्यस्त पसरलेले सामान हेच दर्शवित होते की त्या घरात कित्येक काळापासून कुणी प्रवेश केला नव्हता.

  मात्र काल रात्री आपण याच घरात आलो असल्याची पूर्ण खात्री विजयला होती. विजयने आपल्या बुटांकडे निरखून पाहीले. आज त्याचे बुट स्वच्छ होते.. परंतु कालच्या पावसात...?

 पुरावा त्याच्या समोरच होता.

 'धुळीने बरबटलेल्या जमिनीवर चिखलाने भरलेल्या बुटांचे ठसे ताजे होते.. ते ठसे फक्त दरवाजाच्या आसपासच होते. आतपर्येंत गेले नव्हते..'

  शिवाय,

  'बाजूच्या मळकट तुटक्या खुर्चीवर अंग पुसण्याचा रुमाल वाऱ्याने फडफडताना दिसला..

  ..जो काल रात्री विजयनेच तिथे ठेवला होता..'

 भर पावसात, अंधाऱ्या रात्री केलेल्या मदतीची जाण ठेवत विजयने हात जोडून मनोमन आभार व्यक्त केले आणि तो तिथून निघून गेला. कधीकधी विजय खूप भावुक होऊन जातो जेव्हा त्याला ती रात्र आठवते...

 ज्या रात्री खूप पाऊस होता...

समाप्त

निलेश देसाई